24. religie minojczyków, pelazgów, mykeńczyków, licja, lidia, orfizm, grecja, hellenizm

24. 8. 2. 7. 4. sztuka (cz 1)

 

bóstwa sztuki

 

atena jako bogini sztuki, stanowiła natchnienie dla twórców, dawała rzeźbiarzom zręczność w rzeźbieniu posągów, które wyglądały jak żywe. 

apollo jest patronem sztuki i przewodnikiem muz, które są patronkami sztuk. 

eufeme to nimfa, piastunka muz. 

helikon to góra zamieszkała przez muzy. za uderzeniem kopyta pegaza u podnóża góry wypłynęło źródło hippokrene - natchnienie poetów. 

centaur krotos, syn pana i nimfy eufemii, mieszkał z muzami na helikonie i był ulubieńcem muz. 

lira orfeusza została umieszczona na niebie po jego śmierci. muzy zaniosły szczątki rozszarpanego ciała orfeusza na górę olimp, a lirę umieściły między gwiazdami. 

charyty to patronki sztuk pięknych. 

pigmalion, król cypru, zniechęcony kondycją nierządnic, żył samotnie. jako swój ideał kobiety wyrzeźbił z kości słoniowej galateę. trudno ją było odróżnić od prawdziwej kobiety. mogło się to udać jedynie przez dotyk. pigmalion obdarowywał ją kwiatami, prezentami, ubierał w wytworne suknie. za sprawą afrodyty, która wysłuchała jego modlitw podczas swego wiosennego święta, posąg ożył podczas pieszczot. pigmalion ożenił się z galateą i mieli dziecko.

 

historia sztuki minojskiej, mykeńskiej, greckiej, hellenistycznej (cz 1)

 

koroplastyka, czyli modelowanie wyobrażeń figuralnych w glinie i utrwalanie ich przez wypalanie, była znana od xvi-xv w pne, obejmowała figurki, plakietki reliefowe o charakterze wotywnym i sepulkralnym (mykeńczycy i minojczycy). 

xvi-xv w pne - figurki gliniane, fajansowe, z kości słoniowej, brązu, przedstawiające boginie lub kapłanki w strojach dworskich: szeroka spódnica, obcisły kaftanik, piersi odkryte (minojczycy). 

fresk - przeważały tematy religijne, motywy roślinne i zwierzęce i tauromachie - sceny zabaw lub walki z bykami (minojczycy). 

paryżanka - xv w pne, fragment fresku z pałacu w knossos, zachowało się ok 20 cm, kobiety (prawdopodobnie boginie) w długich szatach podają sobie kielichy (minojczycy). 

malarstwo mykeńskie - ok 1400-1200 pne, między innymi sceny kultowe, freski, np "procesja tebańska" z myken - pochód kobiet ubranych w stroje dworskie (odkryte piersi), "procesja z pylos" - w procesji biorą udział kobiety i mężczyźni, gliptyka na pierścieniach służących jako pieczęcie, najczęściej ze złota, spotyka się sceny kultowe, demony, zwierzęta i rośliny, uproszczenia w przedstawieniu postaci. 

sztuka wieków ciemnych (xii/xi-ix/viii pne) - rzeźba terakotowa (głównie figurki kobiece i postacie bogiń) i brązowa (nadzy mężczyźni), xi w pne - "figurki błogosławiące" podobne do bogiń egejskich, terakotowy jeleń z keramejkos, centaur z lefkandi, w ceramice wzory geometryczne i znaki (koła, linie, spirale), w ix w pne pojawiają się meandry, krzyże. 

styl protogeometryczny (1050-900 pne) - kształty naczyń i dekoracje upraszczają się do linii falistych, koncentrycznych półkoli, trójkątów, rombów, meandrów i swastyk. 

wazy dipylońskie (850-700 pne) pełniły funkcje nagrobków na cmentarzu ateńskim, ich dekoracja nawiązuje do obrzędów pogrzebowych. 

rzeźba archaiczna - ix-viii pne, małe figurki wotywne wykonane z gliny i brązu, ozdobione wzorami geometrycznymi, w viii w pne figurki wotywne z brązu i ołowiu, zgeometryzowane posążki, szaty bardzo uproszczone. 

dojrzały okres archaiczny (od vii pne) - rzeźba - rzeźby kurosów (nagich młodzieńców) i kor (dziewcząt ubranych w zwiewne szaty), z tzw uśmiechem archaicznym na twarzy (miał wyrażać głebokie przeżycia religijne???). rzeźby sporządzano z kamienia i brązu (technika pustego odlewu). w szkole attyckiej nastąpiło połączenie tendencji jońskich i doryckich, przełamanie zasady symetrii (mosfochoros „pasterz niosący cielę”) i frontalności (jeździec rampin), pojawiły się rzeźbione stele nagrobne. 

w końcu vii w pojawiła się rzeźba monumentalna, np posągi siedzących lwów przy drodze do świątyni apollina w delos, sfinks wieńczący kolumnę w delfach, postaci ludzi i zwierząt, herosów, bóstw. w jonii miękka wytworna linia. peloponez - wyraźna muskulatura. 

butades z sykionu, ceramik i koronoplasta z vii-vi w pne, był prekursorem modelowania plastycznego, był uznawany za wynalazcę rubryki, mieszaniny gliny z ochrą, antefiksów zdobionych maskami i figurami. według innej wersji rojkos i teodoros byli uważani za wynalazców modelowania plastycznego (a nie butades z sykionu). 

od vi pne na rzeźbach pojawiły się sygnatury artystów (np antenor). 

dojrzały archaik w ceramice - wielobarwne wyobrażenia fantastycznych zwierząt (sfinksów, gryfów, syren) i zwierząt nie spotykanych w grecji (panter, tygrysów), roślin (pąki lotosu, palmety, rozety). rycie wzorów i dekoracje malarskie (korynt, rodos, naksos). 

malarstwo było związane przede wszystkim z ceramiką. w vi w pne malarstwo czarnofigurowe, sceny z życia bogów i ludzi (np scena gry w kości pomiędzy achillesem i ajaksem), ok 530-480 pne malarstwo czerwonofigurowe, sceny tańca, zawody sportowe. pod koniec vi w pne pojawiły się malowidła na stelach nagrobnych, polichromia nakładana na rzeźby wolno stojące i architektoniczne (np rumowisko perskie). 

eumaros (vi w pne) był pierwszym malarzem, który odróżniał postacie męskie i kobiece, kobiece ręce i twarze były białe, twarze i ręce mężczyzn były malowane na czerwono (malarstwo czarnofigurowe).

Waldemar Mierniczek