24. religie minojczyków, pelazgów, mykeńczyków, licja, lidia, orfizm, grecja, hellenizm

24. 8. 2. 7 . 6. podział społeczny

 

sparta: 

- spartanie, nazywali siebie homoioi (równi, jednakowi), ok 400 pne było ich ok 25.000. po ukończeniu 30 lat brali udział w apelli (zgromadzeniu ludowym) i mogli ożenić się. niezawarcie związku groziło utratą wszystkich praw. prawo zabraniało im pracy zarobkowej. podstawą ich utrzymania była działka (kleros) wraz z przywiązanymi do ziemi helotami (niewolnikami). kleros dziedziczył najstarszy syn. po zakończeniu agoge (20 lat) homoioi musieli brać udział w syssitiach, czyli wspólnych publicznych posiłkach (takie korporacyjne iwenty), na które przynosili wkładkę w postaci mąki, wina lub innych produktów. kto nie dał tracił część praw obywatelskich, 

- parthenai (urodzeni ze spartanek z niespartanami), opuścili spartę, aby założyć kolonię tarent, 

- periojkowie - wolni ludzie niespartanie, pozbawieni władz politycznych, musieli wykonywać obowiązki wojskowe, 

- heloci - uprawiający ziemię chłopi - niewolnicy, mieszkańcy podbitej lakonii i mesenii, ok 400 pne było ich pół miliona, oddawali sparcie połowę plonów, wolno im było zakładać rodziny, mogli posiadać skromny majątek i praktykować własną religię, towarzyszyli panom w czasie wypraw wojennych jako lekkozbrojni, wykonywali prace rzemieślnicze, na wezwanie władz brali udział w robotach publicznych. zasłużeni wobec władz mogli uzyskać wyzwolenie. 

podział ateński: na trzy fyle: hylleis, dymanes i pamphyloi, które z kolei dzieliły się na fratrie, a w czasach solona na trzy trytie, które z kolei dzieliły się na cztery naukrarie. 

podział na fyle miał charakter pierwotny i powstał przed założeniem polis, odzwierciedlał podział plemienny i był dziedziczny. nazwy fyli wywodziły się od bóstw plemiennych lub od wykonywanych zawodów. fyle kultywowały wspólne obyczaje religijne. 

od czasów klejstenesa powołano dziesięć nowych fyli składających się z ludzi o odmiennych interesach. stare fyle pozostały jako grupy oddające cześć przodkom. od czasów klejstenesa nazwa fyli wywodziła się od lokalnego herosa-założyciela wybranego przez wyrocznię delficką. uroczystości odprawiano w oddzielnym sanktuarium, w oddzielnym gaju z oddzielnymi kapłanami. posągi herosów znajdowały się na agorze, a byli to: erechteis, ajgeis, pandionis, leontis, akamantis, ojneis, kekropolis, hippothontis, ajantis, antiochis. pod konie iv w powstały nowe fyle: antigonis i demetrias. 

fratria to część plemienia powstała z podziału rodu na kilka mniejszych rodów, pełniła funkcje polityczne i religijne, często miała charakter egzogamiczny. 

dem stanowił podstawową jednostkę administracyjną w starożytnej grecji. dochody demu pochodziły z podatku od nieruchomości (enktetikon), wynajmów, operacji finansowych. wydatki obejmowały święta, koszty kultów, monumenty publiczne itp. 

metojkowie, czyli osoby, które nie były ateńczykami, stanowili w atenach grupę ok 4-5 tys osób. byli pozbawieni praw obywatelskich, przydzielono im specjalnego opiekuna (prostates), płacili podatek za prawo pobytu. 

platon wyróżniał trzy stany: rządców, strażników i żywicieli (kupcy, rolnicy, rzemieślnicy). według niego żywiciele nie potrzebują prawie żadnego wykształcenia. 

hippodamos z miletu zaproponował ustrój idealnego miasta, w którym mieszka 10.000 osób dzielących się na trzy klasy: wojowników, rzemieślników, rolników. 

o tym kto jest dobry i godny, a kto jest podły i niegodny decyduje pochodzenie. najlepsi, arystokraci, cieszą się szczególnymi przywilejami wynikającymi z ich godności, jak bogactwo i sława, drudzy w kolejce są wojownicy (homer, pindar, teognis).

Waldemar Mierniczek