24. religie minojczyków, pelazgów, mykeńczyków, licja, lidia, orfizm, grecja, hellenizm

24. 8. 2. 7. 7. etyka (cz 2)

filozofia

 

jak należy kierować własnym postępowaniem? nie czyńmy tego, co ganimy u innych (tales z miletu). 

jak należy kierować własnym postępowaniem? nie czyńmy tego, co nas gniewa u innych (pittakos z mityleny). 

do filozofii teognisa z megary (vi w pne) odwoływali się sofiści, platon, ksenofont i arystoteles rozprawiając o arete (cnocie). 

demiurg stworzył wyższą, nieśmiertelną część duszy ludzkiej, którą umieścił w gwiazdach i wyposażył w idee moralne. człowiek jest zdolny do przetrwania tylko dzięki kulturze rozumianej jako kultywowanie cnót. najwyższą zasadą jest idea dobra, od niej pochodzą wszelkie inne zasady, można ją poznać przez naśladowanie boga (platon). 

daimonion to głos bóstwa, sumienie, ostrzegawczy głos wewnętrzy, który odradzał czynienie złych rzeczy i podejmowanie błędnych decyzji. 

wiedza o tym co jest dobre, sprawiedliwe, pobożne, mężne oznacza zarazem zdolność do takiego postępowania (intelektualizm etyczny) (platon). 

wzór jednostki ludzkiej przestrzega następujących cnót: religijność, męstwo, umiarkowanie, sprawiedliwość (platon). 

trochę inna wersja: cnota to warunek zdrowia duszy, cnoty: mądrość, męstwo, umiarkowanie, cnota nadrzędna sprawiedliwość (platon). 

epikeia to cnota właściwego, łagodnego stosowania prawa do konkretnych przypadków, zgodnie z duchem prawa (platon, arystoteles). 

dla sokratesa, platona i arystotelesa arete to zaleta moralna, dla sofistów zestaw umiejętności potrzebnych do zdobywania i sprawowania władzy. 

dobro i cnota (arete) to dążenie do doskonalenia swojej formy, czyli duszy. gdy dusza osiągnie odpowiednią dla siebie formę, człowiek osiągnie trwałe szczęście i cnoty (eudajmonia). cnoty intelektualne: rozsądek (phronesis) i mądrość (sophia), cnoty etyczne: najwyższą jest sprawiedliwość, inne: przyjaźń, taktowny dowcip, odwaga (arystoteles). 

cnota to złoty środek pomiędzy przeciwstawnymi sobie wadami, np odwaga pomiędzy tchórzostwem i zuchwalstwem, dowcip między błazeństwem i nieokrzesaniem, godność między zarozumialstwem i służalczością (arystoteles). 

najwyższą cnotą jest kalokagatia, umiejętność czynienia dobra dla niego samego (arystoteles). 

trzeba wiedzieć czym jest cnota i wtedy można praktykować poszczególne cnoty: sprawiedliwość (dikayosyne), roztropność (sophrosyne), odwagę (andreia). umiarkowanie to fundament każdej cnoty (sokrates). 

jamblich dodał cnoty kontemplacyjne i paradygmatyczne. 

cnota jest jedna, albo ma się ją całą, albo nie ma się jej w ogóle. cnota jest równa dobru i szczęściu, polega na zrozumieniu praw natury na poziomie intelektualnym i emocjonalnym, osiągnięciu stanu apatei, czyli braku namiętności (stoicy). 

medioplatoniści uznawali za cel życia moralnego upodobnienie się człowieka do tego co boskie, transcendentne, ostatecznym celem człowieka i najwyższym dobrem jest kontemplacja najwyższego boga. 

antiochos z askalonu twierdził, że należy żyć zgodnie z naturą, zarówno cnota jak i dobra materialne są konieczne do szczęścia. 

neoplatonizm twierdził, że dusza ludzka zmuszona przez wcielenie do zejścia do najniższego poziomu, czyli materii, popada w grzech. dusza może przejść drogę powrotną do absolutu, do tego służą cnoty oczyszczające i upodabniające duszę do boga. 

proklos twierdził, że eros (miłość do wyższego bytu) przygotowuje do poznania prawdy. prawda doprowadza duszę do wiary, a wiara kończy poznanie: dusza zostaje pochłonięta przez to co najdoskonalsze i w tym stanie spoczywa w milczeniu. cnota teurgiczna jest osiągana przez wiarę jako zjednoczenie z bogiem. 

pitagoras w „złotych myślach” doradzał dobre wychowanie, opiekę nad rodzicami i bliskimi, modlitwę. pitagorejczycy nie kradli, nie kłamali, byli słowni, nieśli pomoc innym pitagorejczykom. 

jedyną wartością godną analiz filozoficznych jest cnota, która jest celem życia (cynicy). 

diogenes z synopy głosił, że należy żyć w ubóstwie, gdyż jest to największa cnota pozwalająca wysunąć na pierwszy plan sferę duchową. świadome ubóstwo prowadzi do szczęścia. 

krates z teb, cynik, dążąc do szczęścia porzucił majątek i bogactwo, był filantropem oddanym innym. 

cyrenaicy uważali, że przyjemność jest celem życia, należy łapać każdą nadarzającą się chwilę, przyjemność jest natury cielesnej. 

annikeris, hedonista i cyrenaik, twierdził, że istnieją wyższe niż tylko egoistyczne przyjemności, jak przyjaźń, miłość wobec bliskich, umiłowanie ojczyzny. 

idea boga jest wrodzona, ludzie są braćmi i powinni upodabniać się do boga i naśladować boga (dion chryzostom). 

strach przed bogami został wymyślony, aby zmusić ludzi do moralnego postępowania także w ukryciu, gdy ich czyny nie mogłyby być ukarane (kritias).

Waldemar Mierniczek