24. religie minojczyków, pelazgów, mykeńczyków, licja, lidia, orfizm, grecja, hellenizm

24. 9. 6. 1. 1. misterium (cz 2)

misteria eleuzyjskie

 

odprawiane od xv w pne. 

„hymn do demeter”, jeden z hymnów homeryckich, opisuje wydarzenia, które stały się motywem przewodnim misteriów eleuzyjskich, które były odprawiane na cześć demeter, która przekazała ludziom umiejętności odprawiania misteriów. na skutek wtajemniczenia uczestnicy otrzymywali nadzieję na lepszą wieczność. misteria odbywały się w sanktuarium demeter w eleusis. 

daejra to eleuzyjski tytuł persefony. 

okeanida daejra była związana z obrzędami misteriów eleuzyjskich. jej imię oznacza "poznanie jednego" lub "nauczyciela" wiedzy tajemnej. 

inna wersja: twórcą misteriów eleuzyjskich był eumolpos - syn posejdona i chione. 

jeszcze inny pretendent: likos, syn pandiona, był twórcą misteriów eleuzyjskich. po jego śmierci jego syn keryks objął po nim funkcje w misterium. od niego pochodzili heroldowie prowadzący inicjacje w eleusis. 

muzajos był twórcą misteriów eleuzyjskich w attyce. 

iakchos, syn zeusa i demeter lub dionizosa i persefony, w wierzeniach orfickich zeusa i persefony, wcielenie zagreusa, przewodził misterium eleuzyjskim. był przedstawiany jako młody bóg w wieńcu z mirtu i pochodnią w dłoni. 

w późniejszych czasach misteria eleuzyjskie odwoływały się także do kultu dionizosa. 

misteria eleuzyjskie od vii w pne zostały usankcjonowane jako kult państwowy. 

misteria eleuzyjskie obchodzono w atenach w okresie antesteriów. kult persefony rozbudowali orficy. 

warunki uczestnictwa: mówienie po grecku, czystość rytualna, wtajemniczenie mógł uzyskać każdy (czystość serca). tajemnicy misteriów nikt nie wyjawił przez 2000 lat. 

wielkie misteria eleuzyjskie obchodzono w miesiącu boedromion. 

1 dzień - 14 dnia miesiąca przenoszono święte obiekty z eleusis do eleusionu w atenach, 

2 dzień - hierofant ogłaszał rozpoczęcie misteriów, 

3 dzień - kąpiel z pochodniami w morzu, 

4 i 5 dzień - post, 

6 dzień - wielka procesja z aten do eleusis, uczczenie demeter pląsami i śpiewami; wraz z pojawieniem się pierwszej gwiazdy kończył się okres postu na pamiątkę błąkającej się bez jedzenia demeter. 

w eleusis obrzędy odbywaly się w telesterionie (do 3000 uczestników). gdy przybysze zagłębili się w sanktuarium obowiązywała zasada milczenia. ceremoniał wewnątrz świątyni był nieznany, podobno zindywidualizowany. osoba, która doznawała wtajemniczania, poznawała umówiony znak lub hasło (synhtema) jako dowód dopełnienia ceremonii. 

małe misteria eleuzyjskie były odprawiane co roku w miesiącu anthesterior na przedmieściach aten. trwały przez osiem dni pod przewodnictwem mystagoga. 

1 dzień -  rytuały oczyszczające: post, ofiary, zaczynały się w ateńskim eleuzynionie, 

2 dzień - neofici i ich hierofanci szli w procesji nad morze, gdzie myli prosiaka składanego po powrocie w ofierze, 

3 dzień - archont dokonywał wielkiej ofiary, 

4 dzień - wielka procesja, która wieczorem docierała do sanktuarium, 

nastepne dni: posty i ofiary na zewnętrznym podwórzu sanktuarium. 

teodozjusz wielki w 391 zakazał kultów pogańskich, co położyło kres oficjalnym misteriom eleuzyjskiem i trzeba je było odprawiać potajemnie. 

jeszcze w xix w wieśniacy z okolic eleusis wieńczyli kwiatami posąg świętej demeter, co miało zapewnić dobre plony.

Waldemar Mierniczek