24. religie minojczyków, pelazgów, mykeńczyków, licja, lidia, orfizm, grecja, hellenizm

24. 9. 5. 5. wróżenie, wyrocznie (cz 8)

wróżbici: (cz 2)

- manto - córka tejrezjasza, wieszczka, z rakiosem lub apollinem miała wieszczka mopsosa, z alkmeonem miała wieszczka amfilochosa i córkę tejsifone, 

manto została wzięta do niewoli przez epigonów i wysłana do delf aby złożyć dziękczynienie apollinowi za pomoc, co było wypełnieniem ślubowania, że oddadzą z łupów apollinowi "to, co najpiękniejsze". w delfach osiągnęła biegłość w sztuce jasnowidzenia. w tebach znajdował się kamienny tron, na którym zasiadała i wieszczyła. 

w tebach manto wezwała mieszkanki miasta do złożenia ofiary leto. królowa niobe odmówiła. apollo i artemida zabili jej synów i córkę, a ją zamienili w skałę. 

- melampus - wieszcz, wróżbita, prorok, syn amytaona i idiomene, mąż ifiannasy, ojciec anthifatesa, mantiosa, abasa, pronoe i manto, wróżył z drgań członków, swój dar wykorzystywał dla dobra swojego i swego brata biasa, 

- merops - wieszczek, król frygijskiego miasta perkote, miał prorocze skłonności i przewidział zgon synów adrastosa i amfiosa, którzy zignorowali jego ostrzeżenia i zostali zabici w czasie wojny trojańskiej przez diomedesa lub agamemnona, 

- mojry - przepowiedziały meleagerowi, synowi ojneusa i altei, że będzie żył dopóki nie spłonie pochodnia paląca się podczas jego narodzin. matka ugasiła ją zaraz po urodzeniu i ukryła, na skutek sprzeczki po obdarowaniu atalanty skórą dzika kaledońskiego, meleager zabił braci matki, która rozżalona spaliła ukrytą pochodnię powodując śmierć syna, 

- nereus - wróżbita, potrafił przepowiadać przyszłość, 

- pitteus - miał dar wieszczenia, przepowiedział egeuszowi, że spłodzi sławnego mężnego potomka, 

- poliejdes - matka teutrasa przebłagała artemidę przy pomocy wieszczka poliejdesa i bogatych darów, 

- polyidos - glaukos, syn minosa i pazyfae, kiedy był dzieckiem gonił za myszą, wpadł do kadzi w mlekiem i utonął, minos znalazł ciało dziecko za pomocą wyroczni, która powiedziała mu także, że życie chłopcu może przywrócić człowiek, który zinterpretuje dziwny kolor sierści jednej z krów: rano biła siwa, w południe gniada, wieczorem czarna, polyidos powiedział, że krowa zmienia się jak morwa, minos zamknął wówczas wieszczka z ciałem dziecka i polecił go wskrzesić, polyidos spostrzegł pełzającego po podłodze węża i zabił go, pojawił się drugi wąż trzymający w paszczy magiczne ziele, którego dotknięcie przywróciło pierwszego gada do życia, polyidos pochwycił ziele i natarł nim ciało glaukosa, który ożył (minojczycy, grecja), 

polyidos zapragnął opuścić kretę, a minos kazał mu najpierw nauczyć glaukosa sztuki wieszczenia, co ten uczynił. gdy wsiadł na okręt powrotny, splunął uczniowi w twarz, a ten zapomniał całą przekazaną mu wiedzę (minojczycy, grecja), 

- prometeusz - io napotkała prometeusza cierpiącego u skał kaukazu, prometeusz wyjawił, co ją czeka w przyszłości, 

- proteusz - bóstwo morskie, miał dar przepowiadania przyszłości, ale nie czynił tego chętnie, wobec tego należało go złapać w południe, kiedy wynurzał się, aby odpocząć i nie puszczać dopóki nie udzielił odpowiedzi, 

- sybilla - wieszczka przepowiadająca przyszłość, początkowo istniała jedna sybilla, później ich ilość zwiększyła się do około dziesięciu, najbardziej znana była sybilla z erythraj utożsamiana z sybillą kumańską, od której pochodzą księgi sybillińskie, pojęcie „sybilla” może też być rozumiane jako wieszczka świątynna (dziewica), 

pewnego dnia do tarkwiniusza pysznego przybyła staruszka z dziewięcioma księgami wypełnionymi boskimi przepowiedniami. chciała tak dużo kasy, że król odmówił, wtedy wrzuciła trzy księgi do ognia i powtórzyła ofertę nie zmieniając ceny. monarcha odmówił. gdy spaliła trzy kolejne zapłacił żądaną sumę za trzy księgi, które zostały. to była sybilla kumańska. 

sybilla kumańska przybyła do cumae z grecji lub persji. apollo obiecał jej wszystko czego zapragnie. prosiła o tyle lat życia ile ziaren piasku zmieści się w garści, a było ich 1000. apollo obdarzył ją długim życiem, ale ponieważ nie prosiła o wieczną młodość, starzała się i kurczyła marząc o śmierci. 

- tejrezjasz - zobaczył dwa węże splecione w czasie godów, uderzył je kijem i został przemieniony w kobietę, przepowiadał przyszłość, rozumiał przeszłość, rozumiał język ptaków, nie potrafił wróżyć z lotu ptaków, gdyż był ślepy z powodu kary bogów za zdradzenie ludziom boskich tajemnic, zaskoczenie ateny w kąpieli lub sprzeciwienie się zdaniu hery w sporze z zeusem, o to, czy lepiej być kobietą czy mężczyzną, zeus uczynił go osobą żyjącą siedem razy dłużej niż przeciętny człowiek  i przyznał mu dar przepowiadania przyszłości, 

hera i zeus spierali się, kto bardziej ulega pokusom miłosnym: mężczyzna czy kobieta, jako sędziego ustanowili wróżbitę tejrezjasza, który przez część życia był kobietą. wróż był zdania, że kobieta. hera sprawiła z zemsty, że oślepł. 

po narodzinach narcyza udano się do tejrezjasza z prośbą o wywróżenia przyszłości. tejrezjasz przepowiedział, że narcyz będzie żył dopóki nie ujrzy swego odbicia. echo, zakochana w narcyzie i odrzucona, stopniowo nikła z rozpaczy, aż pozostał z niej jedynie lękliwy głos. kiedy narcyz nawoływał, echo mu odpowiadała, ale ta zabawa rychło mu się znudziła. 

wróżbita terejzjasz przepowiedział siedmiu przeciw tebom zwycięstwo, jeżeli jeden z rodu spartan dobrowolnie poniesie śmierć. zgodził się syn kreona, megareus, który rzucił się z murów do jaskini smoka, zabitego niegdyś przez kadmosa. 

- telemus - syn eurymusa, prorok, wieszcz, ostrzegał polifema, że straci wzrok przez odyseusza (mykeńczycy, grecja), 

- uranos - okaleczony przez kronosa przepowiedział mu, że zostanie zrzucony z tronu przez syna, dlatego kronos połykał swoje potomstwo, 

według innej wersji uranos i gaja lub metyda przepowiedzieli zeusowi, że metyda wyda na świat chłopca, który pozbawi go władzy. zeus połknął metydę, po czym strasznie rozbolała go głowa. hefajstos otworzył zeusowi głowę, a z niej wyszła na świat atena.

Waldemar Mierniczek