25. religie etrusków, italików, sabinów, wenetów, rzymian i włochów

25. 2. 0. 2. wcielenia, aspekty, personifikacje

 

aspekty junony: juno februata - bogini czystości i płodności, juno lucina - bogini położnic, wzroku i pierwszego światła, które widzi noworodek. 

terminus był czasami czczony jako aspekt jowisza (iuppiter terminalis). 

kwiryn był w późniejszym czasie utożsamiany z romulusem. 

kommodus, 31 viii 161 - 31 xii 192, wymagał, podobnie jak kaligula i domicjan, oddawania mu czci boskiej, kazał uznać się za wcielenie herkulesa, nosił skórę lwa i potężną maczugę, jego kochanka marcja została amazonką i występowała w stroju amazonki. 

natomiast rzymskie personifikacje nie są personifikacjami w rozumieniu tego rozdziału; stanowią personifikacje pojęć abstrakcyjnych, a nie personifikację bóstw lub innych bóstw.

 

25. 2. 1. bogini matka, matriarchat

 

boginie matki: 

- maja (italska matka-ziemia, żona wulkana, i rzymska), 

- tellus (rzymska matka-ziemia, terra mater), 

- reitia - najważniejsza bogini wenetów, 

- bona dea, 

- trzy matrony - bóstwa rzymsko-galo-germańskie, w inskrypcjach pojawiają się ich nazwy germańskie, italskie, galijskie i brytońskie, opiekunki rodziny, narodzin, wojny, płodności i poszczególnych szczepów, 

- kybele - wielka matka bogów (magna mater deum), po sprowadzeniu w 204 pne statui kybele do rzymu, jej kult został zatwierdzony przez senat, zrównana z ops, 

- izyda - najpierw jej kult wyznawano na tajemnych spotkaniach, później triumwirowie wprowadzili państwowy kult izydy, od czasów panowania oktawiana do czasów panowanie kaliguli izyda była w niełasce z powodu wojen z egiptem, kaligula wprowadził ponownie kult państwowy izydy, 

- ma - kult ma-bellony rozpowszechnili legioniści sulli

 

25. 2. 3. pierwsi ludzie

 

tellus jest uważana za matkę rodzaju ludzkiego, sprzyjała powiększaniu się gromad ludzkich, była przedstawiana jako kobieta o wielu piersiach. 

halesus, towarzysz lub syn agamamnona lub syn neptuna, po zakończeniu wojny trojańskiej przybył do etrurii i założył faleri, był protoplastą rodu królewskiego w wejach. 

pelazgos, syn larisy i posejdona, wraz z braćmi achajosem i ftiosem, zajął tesalię. bracia wygnali dzikich mieszkańców tej krainy, zdobycze terytorialne podzielili między siebie jako achaję, ftiotydę i pelasgosis. pięć pokoleń później zostali wyparci przez kuretów i lelegów. część zawędrowała do italii (pelazgowie). 

bracia peuketios i ojnotros, synowie likurga, przybyli do italii, gdzie byli założycielami ludów peuketiów i ojnotrów (dionizjusz z halikarnasu). 

sabos, protoplasta sabinów, był synem sancusa lub spartiatą przybyłym do italii. 

janus, twórca ludzi, dziecko saturna i entorii (lub jej brat), był pierwszym władcą lacjum, dzielił władzę z camesesem, a później z saturnem. według innej wersji rządził w italii przed saturnem i jowiszem, jego towarzyszami byli limentinus, lima, forculus i cardea. inna wersja: przybył z tesalii (italikowie, rzym). 

latynus, syn telemacha i kirke był protoplastą latynów. według innego przekazu latynowie stanowili połączenie trojan i aborygenów - pierwotnego ludu italii. 

po wojnie trojańskiej z troi uciekła grupa eneasza, która założyła rzym. kiedy eneasz przybył do italii, nad aborygenami panował latynus, syn fauna. aborygenowie zmienili nazwę na latynowie (katon starszy). 

ewander był mitycznym przodkiem rzymian. 

sprawy na półwyspie apenińskim były zagmatwane, co wynika z następnych mitów o przodkach rzymian: rzym został założony po raz pierwszy przez aborygenów i pelazgów, po raz drugi rzym założył ewander, w czym pomagał mu faun, król aborygenów, potomek marsa (dionizjusz z halikarnasu). 

taulas, syn illyriosa (który miał sześciu synów), był przodkiem taulantiów. 

iliriusz, syn polifema, był przodkiem ilirów. 

elymianie byli uchodźcami z troi (tukitydes). 

blemmjowie to ród ludzi bez głowy, z oczami, ustami i nosem na klatce piersiowej (pliniusz starszy). 

dydona, założycielka kartaginy i jej pierwsza królowa, zbiegła z tyru z garstką mieszkańców, ponieważ jej brat pigmalion zabił jej męża acharbasa. w drodze uciekinierzy zatrzymali się na cyprze, skąd zabrali arcykapłana i grupę dziewcząt. gdy wysiedli na ląd otoczyli ich numidyjczycy (autochtoni) i zaczęli pertraktacje. dydonie użyczono tyle ziemi, ile obejmie skóra wołu, wobec czego pocięła skórę na wąskie paski. na zdobytym w ten sposób miejscu wzniesiono byrsę - akropol kartaginy. 

britannia była personifikacją brytanii, od czasów hadriana i antoninusa piusa. była przedstawiana jako siedząca postać kobieca oparta o okrągłą tarczę, trzymająca włócznię lub znak wojskowy (vexillum). 

germania była personifikacją niemiec i narodu niemieckiego (bzdura, to personifikacja germanii i germanów) przedstawianą jako kobieta w żałobie, później jako amazonka z dzidą i obnażoną piersią. symbolizowała germańskich żołnierzy walczących dla rzymu. 

italia turrita to personifikacja włoch i narodu włoskiego, kobieta o ciemnych włosach z coroną muralis, w jednej ręce trzyma miecz, w drugiej kłosy zbóż.

Waldemar Mierniczek