25. religie etrusków, italików, sabinów, wenetów, rzymian i włochów

 25. 10. 2. 4. obrzędy i zwyczaje nie związane z porami roku (cz 4)

ludi apollinares - 6-13 lipca - święto ku czci apollina, za republiki urządzano ceremonie, za cesarstwa organizowano igrzyska, zawody, występy teatralne. 

święto furriny - 25 lipca. 

święto salus - 5 sierpnia. 

święto sola - 8 sierpnia. 

święto herkulesa - 12 sierpnia - na ołtarzu ara maxima składano ofiary z produktów handlowych, a pretor miejski składał w imieniu państwa doroczną ofiarę z jałówki. 

nemoralia - 13 sierpnia - święto ku czci diany. konsekrowano jej świątynię na awentynie, kobiety myły włosy (raz w roku?), niewolnicy mieli dzień wolny od pracy. 

potunalia - 17 sierpnia - święto portunusa. 

consualia - 21 sierpnia - święto consusa. tylko w czasie tych świąt udostępniano ołtarz consusa w podziemiu circus maximus. wszystkie konie, osły i muły były ozdabiane wieńcami i zwalniane z pracy, w circus maximus odbywały się wyścigi konne. podczas tego święta doszło do porwania sabinek. 

openconsivia - 25 sierpnia - święta ops. 

opiconsualia - 25 sierpnia - wspólne święto ops i consusa. 

vertumnalia - 25 sierpnia - święto na cześć wertumnusa. 

volturnalia - 27 sierpnia - święta na cześć volturnusa. ucztowano, pito wino, organizowano igrzyska. 

ludi romani - 5-19 września - święto ku czci jowisza, zawody, wyścigi, przedstawienia teatralne. 17 września składano ofiarę z krowy i urządzano ucztę, w której uczestniczyły posągi jowisza, junony i minerwy przybrane w wytworne szaty. 

święto fortuny - 12 października -  coroczne uroczystości dziękczynne dla fortuny odprawiane przed ołtarzem wystawionym przez oktawiana augusta, uświetnione igrzyskami (augustalia) przy udziale arcykapłana i westalek. 

isia - między 28 października i 4 listopada - święto ku czci izydy. w czasie świąt odtwarzano mit o izydzie i ozyrysie. 

ludi plebeii - 4-17 listopada - święto na cześć jowisza, 13 lisopada urządzano ucztę dla senatorów i magistratów. 

święto bona dea - początek grudnia - święto obchodzono corocznie u stóp awentynu, miało charakter tajemnych misteriów, w których uczestniczyły wyłącznie kobiety. 

faunalia - 5 grudnia - święto fauna. 

11 grudnia organizowano procesję przez osiem wzgórz: palatium, velia, fagutal, subura, cermalus, caelius, oppius, cispius (festus). możliwe, że jest to jakiś stary obrzęd. 

consualia - 15 grudnia - święto consusa. tylko w czasie tych świąt udostępniano ołtarz consusa w podziemiu circus maximus. wszystkie konie, osły i muły były ozdabiane wieńcami i zwalniane z pracy. w circus maximus odbywały się wyścigi konne. 

saturnalia - początkowo 17 grudnia (inna wersja: 19 grudnia), od połowy i w pne siedem dni od 7 do 23 grudnia (przesilenie zimowe), oktawian august kazał skrócić je do trzech dni, aby sądy nie musiały być zamknięte zbyt długo, ale niemal wszyscy świętowali przez tydzień, święta na cześć saturna obchodzone od 497 pne w świątyni na kapitolu. święto pojednania i równości, wymieniano się podarkami, bawiono się, orszaki weselących się ludzi zmierzały przez całe miasto na uczty i zabawy, ojców rodów obdarzano podarkami, najczęściej woskowymi świecami, glinianymi figurkami (jako symbol ofiar z ludzi składanych saturnowi we wcześniejszych czasach). składano ofiary saturnowi. zawieszano wszelką działalność, niewolnikom dawano czasową wolność. 

opalia - 19 grudnia - święto ops. 

angeronalia - 21 grudnia, święto na cześć angerony. 

larentalia - 23 grudnia - na cześć accy larentii. kapłan kwiryna składał ofiary manom w wąwozie velabrun przy grobie accy larentii. 

święto plutona - 2 dnia 2-go miesiąca. 

ludi taurii - święta organizowane co pięć lat - dla uczczenia bóstw podziemnych, głównie dis patera. 

ludi tarentini - święta obchodzone co 100 lat na cześć dis patera i prozerpiny. 

ludi saeculares - święta przejęte od etrusków. obchodzone nieregularnie, kiedy postanowiono zapoczątkować nową erę - składały się z zawodów atletycznych (ludi circenses - igrzyska cyrkowe), ludi scenici (igrzyska teatralne) i składania ofiar. teoretycznie miano je obchodzić kiedy zmarła ostatnia osoba, która widziała poprzednie igrzyska ludi saeculares. w praktyce odbywały się, kiedy cesarz uznał to za stosowne: 509 pne - wygnanie tarkwiniuszy, oktawian august (17 pne), klaudiusz (47 pne), domicjan (88), antoninus pius (147), septymiusz sewer (204), filip i arab (248). 

bachanalia, czyli obrzędy na cześć dionizosa (bachusa) wywodziły się z grecji (wielkiej gercji) lub etrurii, skąd przywędrowały do rzymu i rozpowszechniły się szczególnie w południowej italii, przerodziły się w rozpustne orgie, zostały zakazane przez senat rzymski w 186 pne co wiązało się z prześladowaniami religijnymi i wymordowaniem ok 7000 uczestników (liwiusz). 

ludus to zabawy nawiązujące do dionizjów, w czasie których od 240 pne wystawiano sceny dramatyczne. 

uczty rozpoczynano od podawania jajek. 

karnawał (między innymi karnawał wenecki) wywodzi się z procesji ku czci bachusa, izydy, innych bogów, kultów płodności i kultów agrarnych. 

violaria to święto ku czci duchów zmarłych, groby przystrajano fiołkami. 

rosaria to święto ku czci duchów zmarłych, podczas którego rodzinne groby przystrajano kwiatami (różami lub fiołkami). 

halloween może wywodzić się z rzymskiego święta na cześć pomony - bóstwa owoców i nasion (naciągane).

Waldemar Mierniczek