wm religia

15. 6. 4. półbogowie, herosi, olbrzymy   15. 6. 4. 1. półbogowie, herosi, bohaterowie   do herosów zalicza się postaci o następujących imionach: - eitsi eibib a ( khoikhoi ), - andrianerinerin - syn zanahary , buntowniczy heros ( malgasze ), - kubandwa ( rwanda ).   15. 6. 5. ciało i wizerunki bogów   w tym rozdziale opisy wizerunków bogów odbiegające od normy i brzydkie. jemaja to bardzo stara kobieta ubrana w czerń i fiolet ( jorubowie ). muso koroni kundje to mała białogłowa staruszka ( bambara ). kinoly wyglądają jak ludzie, ale mają czerwone oczy i długie paznokcie ( malgasze ). mbola mwungu był przedstawiany jako garbaty człowiek bez nosa ( bajombe ). aroni przedstawiany jest jako jednonogi mężczyzna z głową psa i ogonem ( jorubowie ). olori merin miał cztery głowy, poruszał się na kozich nogach, nocą przybierał postać jadowitego węża (jorubowie ).   15. 6. 6. wampiryzm, kanibalizm, nekrofagia   pierwszym lwem był

15. 6. anioły, demony, herosi, półbogowie   15. 6. 1. anioły i demony   15. 6. 1. 1. anioły   aniołów nie stwierdzono. podobnie jak we wszystkich mitologiach, anioły, jako wymysł chrześcijański, dodano później.   15. 6. 1. 2. demony   w afryce spotykamy powszechną wiarę w złe duchy, które przekształciły się w demony. demon (diabeł) guayota z teneryfy żył na szczycie wulkanu teide , który był uważany za piekło. guayota pokazywał się pod postacią psa, któremu towarzyszą inne demony ( tibicenas ) także pod postacią psów ( guanczowie ).   15. 6. 3. bóstwa opiekuńcze   jako duch przodków dusza pozostaje w domu i otacza opieką pozostałych przy życiu krewnych. trzeba im składać ofiary i nie można ich obrazić. wsród   bóstw opiekuńczych możemy wymienić: - babalu aye , brata szango , bóstwo opiekuńcze chorych ( jorubowie ), -bliźniaków ibeji - bóstwo opiekuńcze bliźniąt ( jorubowie ), - olori merin - opiekuńczego boga miast, który chroni je p

15. 5. 2. duchy przodków   wiele plemion afrykańskich czci przodków i duchy przodków (np khoikhoi , xhosa ). duchy przodków chronią żyjących potomków ( ibo ). duchy przodków komunikują się z żywymi i wpływają na świat żywych działając jako pośrednicy między bóstwem i ludźmi ( bantu ). duchami przodków są nzambi ( nzumbe ) ( mbundu , kongo , luba ), suku ( owibundu ). duchy vazimba są duchami przodków, opiekują się ziemią i nawiedzają źródła i skały. wiele strumieni i jezior jest z tego powodu otoczonych kultem ( vazimba ). andriamanitra to duchy przodków czczone w postaci idoli i amuletów. w miejscu obecności boskiego przodka, którego ciała nie można dojrzeć, unosi się zapach ( malgasze ). shetani to duchy przodków rzeźbione na maskach shetani i figurach antropomorficznych shetani ( makonde ).   15. 5. 3. dusza   ludzie, rośliny, zwierzęta, minerały, żywioły mają dusze ( baka ), martwe przedmioty mają duszę ( mumuye ). dusza zmarłego ma wiele p

15. 4. świat podziemny i życie pośmiertne, wędrówka dusz   15. 4. 1. światy podziemne i pośmiertne, piekło   dusza odchodzi do ziemi umarłych jako osobisty duch. tlam to ciemne miejsce pod ziemią, z którego wynurzyli się bawół iyherther i jego żona jałówka thamuaztz ( kabylowie ). samtomba to kraina śmierci. nad rozpadliną uważaną za wejście do niej wznosiła się świątynia boga śmierci walumbe ( gandowie ). kiedy umrą wszyscy, których znał nsissim pochodzący od złego człowieka, wtedy  nzame zamyka go w otolane , miejscu cierpienia ( fangowie ). wulkan el teide na teneryfie to wrota do piekła. mieszka tu demon guayota ( guanczowie ). wyznawcy kultu kubandwa przebywają po śmierci we wnętrzu wulkanu karisimbi wraz z herosem rjangombe ( rwanda ). ala to władczyni świata zmarłych ( ibowie ). muso koroni kundje , żona pemby , to bogini podziemia i ciemności ( bambara ).   15. 4. 2. raje i krainy rajopodobne   w odniesieniu do mitologii afr

15. 3. 8. woda, rybak   duchy przodków ( ziny ) i karzące siły przyrody ( haley ) rządzą ziemią i wodami. ziny wody rządzą bagnami, jeziorami, rzekami, ich siedzibami są kamienie, drzewa nadbrzeżne, głębokie rowy. na terytorium zinów człowiek nic nie może robić bez ich zezwolenia. bóstwa karzące haley zdobywają panowanie przez podporządkowanie sobie zinów. zmęczony ifa wrócił do obatali w niebie. ludzie nie mając jego pouczeń, nie potrafili rozpoznawać woli bogów. olokun w gniewie zniszczyła prawie wszystkich ludzi przy pomocy powodzi. inna wersja: gdy obatala stworzył ludzi, wszyscy byli szczęśliwi oprócz władczyni wszystkiego pod niebem olokun, której nie podobało się, że obatala   zawłaszczył tak duży kawał jej królestwa. władczyni zalała ziemię. przetrwali tylko ci ludzie, którzy dotarli do najwyższych punktów ziemi. tam spotkali eszu , który akurat wizytował ziemię. eszu zgodził się powiadomić o tym nieszczęściu niebo pod warunkiem złożenia mu i obatali ofiar. ludzie

15. 3. 7. ziemia   duchy przodków ( ziny ) i karzące siły przyrody ( haley ) rządzą ziemią i wodami, są niewidzialne, dzielą się na: 1 ziny ziemi (zarządzają polami, lasami, zaroślami, dolinami, drzewami, grotami, skałami), 2 ziny wiatrów (nadciągają z czterech stron świata), 3 ziny wody (rządzą bagnami, jeziorami, rzekami, ich siedzibami są kamienie, drzewa nadbrzeżne, głębokie rowy). człowiek nic nie może robić na terytorium zinów bez ich zezwolenia. bóstwa karzące haley zdobywają sobie panowanie przez podporządkowanie zinów. ludzie, zwierzęta i rośliny zostali ulepieni z gliny przez duelę na dole , któremu glina wypłynęła z ust, a życie w te istoty tknął duela na górze (plemiona z obszaru wybrzeża kości słoniowej ). słońce, z nasienia bawoła itherthera , które wpadało do skalnego kielicha, stworzyło wszystkie zwierzęta z wyjątkiem lwa ( kabylowie ). ziemia na początku była bagnista i nieurodzajna. olorun i inne bóstwa schodziły z nieba na ziemię po niciach pajęczy

15. 3. 5. ogień, kowal   ogień wiatru został stworzony przez siłę zo nami ( bambara ). ogień został sprowadzony z nieba przez osy ( ila ). ogień został ukradziony bogom ( pigmeje ). jeden z przodków plemienia dogonów ukradł ogień boskim duchom nommo , dzieciom boga i ziemi. bogowie ognia: - aganju - orisza wulkanów, szango - bóg piorunów i błyskawic, ogun - kowal, który ma kuźnię w niebie, gdzie wykuwa pioruny dla szango ( jorubowie ), - hewioso - grom z hewio ( fonowie ), - leza - dawca grzmotu; jego łukiem jest tęcza, a błyskawica to strzała w jego łuku ( ba-lla , batonga , wembowie ). słowo lesa oznacza grzmot, ale również to co wielkie i nadzwyczajne ( konde ). grzmoty to odgłosy poruszeń boga ( kikuju , zulusi ). grzmoty sa wyrazem gniewu boga ( joruba , tiw ). podczas wojen prowadzonych przez gwiazdy - dzieci księżyca z gwiazdami - dziećmi słońca dochodzi do grzmotów i błyskawic. księżyc z reguły ustępuje i wysyła swojego posłańca

15. 3. 3. księżyc   bogowie księżyca: - księżyc ( khoikhoi , guanczowie ), - lisa ( fonowie ), - njingon ( fangowie ), - arebati ( pigmeje ), - awo - androgyniczne bóstwo księżyca, które urodzonych w poniedziałek obdarza spokojem, łagodnością, opanowaniem i opiekuńczością ( akan ), - njame - często uważany za bóstwo androgyniczne, w żeńskim aspekcie jako księżyc, w męskim jako słońce ( akan ), - oszu ( jorubowie ), - bumba , twórca księżyca ( buszongo ). księżyc sprzeniewierzyła się małżonkowi słońcu i znalazła sobie kochanka. słońce pogodziło się z tym i podzieliło się dziećmi (gwiazdami) i majątkiem. księżyc często narusza posiadłości słońca, co prowadzi do bitew gwiazd księżyca z gwiazdami słońca. na ziemi występują wtedy sztormy, pioruny i błyskawice. księżyc z reguły ustępuje i wysyła swojego posłańca tęczę, która zabiera z pola walki zacietrzewione dzieci księżyca ( kraczi ).   15. 3. 4. gwiazdy, planety i inne ciała niebieskie  

15. 3. kosmos i żywioły   żywioły mają duszę ( baka ).   15. 3. 1. niebo   bogowie nieba: - bóstwo nieba ( tiw ), - czukwu, najwyższy bóg nieba, który mieszka pomiędzy niebem i ziemią w boskiej zagrodzie ezi czuku , i igwe , brat ali ( ibowie ), - hewioso (androgyniczny, fonowie ), - njankopon ( akan ), - raluwhimba ( szonowie i wendowie ), - tsui goab - pan nieba ( khoikhoi ), - olorun ( olodumare ) - włada nieba i orunmila ( jorubowie ), - gulu ( uganda ), - musoke - bóg niebios ( gandowie ).   15. 3. 2. słońce, światło   bogowie słońca: - słońce ( guanczowie ), - mawu ( fonowie ), - ithuwa - bóg słońce chroniący przed ciemnością ( pare , taweta ), - amowia i awusi - androgyniczne bóstwo słońca obdarzające urodzonych w niedzielę czystością, nieskazitelnością i hojnością ( akan ), - njame - często uważany za bóstwo androgyniczne, w żeńskim aspekcie jako księżyc, w męskim jako słońce ( akan ), - l

15. 2. 0. 2. wcielenia   enkai ( engai ) to jeden bóg o podwójnej naturze: engai narok (czarny bóg) jest łaskawy, engai nanyokie (czerwony bóg) jest mściwy ( masajowie ). orisza , siły natury, to bezpośrednia manifestacja boga olodumare , np olorun , oloofin , orunmila , ifa , eszu , ogun , osoosi , osun , obatala , szango , jemaja , oya , aganju , oduduwa , olokun , babalu aye , orisa oko , erinle , yewa , osanyin , ibeji ( joruba ). to ujęcie bóstwa jest bliskie hinduistycznemu pojęciu awatar (a).   15. 2. 1. bogini matka, matriarchat   boginie pretendujące do kategorii bogini-matka: - ala - bogini matka utożsamiana z ziemią, żona czukwu lub amadiohy ( ibowie ), - ani - bogini matka ( ibowie północni ), - atete ( oromowie ), - moneiba - bogini czczona na hierro przez kobiety ( guanczowie ),   - lya nla - pramatka ( jorubowie ). - jemaja ( ifa ), - jemaja i muso koroni kundje ( bambarowie ), - jemaja - córka oduduwy i obat

15. 2. najważniejsi bogowie   15. 2. 0. bóstwo jedyne (absolut)   wydaje się, że idea bóstwa absolutnego nie wykształciła się w afryce. natomiast idea bóstwa jedynego jak najbardziej. najbliższe idei bóstwa absolutnego jest przekonanie, że bóstwo jest nieosiągalne dla człowieka i wykracza poza ludzkie zrozumienie ( bantu ). ngai ( mulungu ) to jedyny bóg, niewidzialny, mieszkający w niebie albo w ukryciu, nie wiadomo gdzie ( kamba ). ngai to jedyny bóg; mieszka na świętej górze kirinyadze ( kikuju ). enkai ( engai ) to jedyny bóg. enkai jest jednocześnie boginią ( masajowie ). waaq to jedyne, najwyższe, uniwersalne bóstwo ( oromowie ). waaq to jedyne bóstwo ( somalijczycy ).   15. 2. 0. 1. bóstwo najwyższe   pojęcie najważniejszego bóstwa lub najważniejszych bóstw zostało w afryce przyswojone i z zasady plemiona nie mają problemu z identyfikacją tych bóstw, które najczęściej nie mają płci, a to:   - nzambi - najwyższa istota ( ndembu