wm religia

16. 4. kult, magia   czarna magia jest uprawiana przez aborygenów. mokoi zabija czarodziejów, którzy użyli czarnej magii. pundjel wymyślił obrządki religijne. w obrządkach religijnych używano niekiedy didgeridoo - drewnianą trąbkę, która została wynaleziona 1500 lat temu i jest zrobiona z eukaliptusa. rzeźby z jaj strusich są traktowane jako świętość. totemizm jest jedną z charakterystycznych cech religii aborygenów. obrzęd inticziuma jest odprawiany na początku okresu wzmożonego występowania rośliny lub zwierzęcia totemicznego. jego celem jest zapewnienie równowagi w kosmosie. mężczyźni odgrywają mit o wędrówce totemicznego przodka. totemy matrylinearne istnieją np u dieriów i ueabunnów . totemy, zgodnie z którymi mityczny przodek zapładnia matkę w chwili poczęcia, występują np u aruntów i lirutjów . maski totemowe zakrywają niekiedy całe ciało. bamapana rozbił tabu kazirodztwa, które jest powszechne wśród aborygenów. charakterystyczne dla

16. 3. narodziny, życie, śmierć   baiame ma władzę nad życiem. kidili usiłował zgwałcić pierwsze kobiety. julana to duch lubieżnik. gdzieniegdzie praktykowano poligynię. u niektórych plemion australii możliwe jest wypożyczenie żony. zwyczaje dopuszczały u niektórych ludów australii, aby żona odbyła stosunek z inną osobą niż mąż, u większości plemion takie zachowanie było tabu. u niektórych ludów australii żona miała prawo własnoręcznie zabić cudzołożnego męża. yurlunggur i julunggul to boginie płodności (albo to jedna i ta sama bogini). wollunqua jest duchem płodności. kult płodności należał do powszechnych objawów religijności aborygenów. wondżiny zsyłają zarodki dzieci. bracia bagadjimbiri wprowadzili obrzędy inicjacyjne. wśród obrzędów inicjacyjnych możemy wymienić otrzymanie chużgana , wybicie górnego siekacza, obrzezanie, subincyzję. wchodzący w dorosłość mężczyzna pozyskuje ducha opiekuńczego. mungan-ngaua nauczył ludzi wszystkieg

16. 2. natura, zwierzęta, urodzaj   bogowie-węże: - eingana , - bobbi-bobbi - olbrzymi wąż, - dhakhan , - turlunggur - tęczowy wąż, - bracia bagadjimbiri , którzy zamienili się w węże wodne, - galeru - wąż w kolorze tęczy, - ulanji , - ungud - duch węża (czasem męski czasem żeński), - wagyl - istota podobna do węża, - wollunqua . kujara ( wati-kutjara ) to ludzie jaszczury , mangar-kunjer-kunja był jaszczurem. yowie to skrzyżowanie mrówki z jaszczurką lub dziki człowiek o wysokości 1,5 lub 3 m. bunyip był dziwnym stworzeniem z ogonem konia i płetwami morsa (pierwowzorem mogło być zwierzę wymarłe). ngariman był człowiekiem kotem, a tjilpa przodkiem ludzi-kotów. drop bear to torbacz przypominający koalę. mieszka w czubkach drzew, atakuje bez ostrzeżenia (folklor). dhakhan miał kształt ryby (co jest sprzeczne z zapisem o bogach-wężach). kondole był wielorybem. juluggul to bogini odrodzenia i dojrzewania, a dilga

16. 0. problemologia   tu będzie zasadniczo wiedza, którą ujawniłem w podrozdziale 0.3. „religie aborygenów”, traktując napisanie tamtego rozdziału jako rozgrzewkę. wiedza będzie tylko nieznacznie powiększona, ale za to w kolejności wynikającej z drzewa religii i w układzie zgodnym ze standardowym spisem treści, według którego działam. gdyby nie było rozdziału 0.3. „religie aborygenów” i do poznawania haseł przystąpiłbym teraz, prawdopodobnie zakres wiedzy, który wycisnąłbym z haseł wikipedii byłby większy, ale wydaje mi się, że nie ma sensu czytać tych samych haseł po raz drugi.   16. 1 stworzenie świata, bogowie, żywioły   przed stworzeniem świata istniał czas snu, w którym nic nie było i nic się nie działo. wśród stwórców świata możemy wymienić: - einganę , - altjirę , który stworzył świat, a następnie wycofał się ( deus otiosus ) ( arandowie ), - bundjila , - trojaczki djanggawul - trojaczki, które stworzyły zwierzęta i rośliny i krajobraz,

15. 11. bohaterowie w legendach i przekazach folklorystycznych   15. 11. 1. królowie, książęta, rycerze, wojownicy   matka ibonii pozostawała przez lata bezpłodna. po interwencji boskiej urodziła syna o nadprzyrodzonej sile. kiedy narzeczona ibonii została porwana heros wyruszył na poszukiwania, wykonał wiele trudnych zadań, pokonał krokodyla i porywacza narzeczonej, czym udowodnił, że ma odpowiednie cechy, aby rządzić swoim ludem ( malgasze ).   okomfo anokye sprowadził z niebios złoty stolec , aby postawić go przed asantehene , człowiekiem, który stał się pierwszym królem aszanti . miejsce sprowadzenia świętego stolca jest oznaczone mieczem okomfo zakopanym po rękojeść w ziemi. jeżeli miecz zostanie usunięty, królestwo aszanti zostanie zniszczone.   15. 12. tropy po przestudiowaniu rozdziału   247. ogun (ogoun) - ogień, aganju - wulkan, jorubowie - agni - ogień. 248. olori merin - nogi koźle - pan - faun - satyr. 249. orisza - emanacje - amma, nommo

15. 10. 4. taniec   po każdym udanym polowaniu wykonuje się taniec dziękczynny luma ( baka ). śpiewom polifonicznym ludu aka towarzyszą tańce wykonywane w rytm klaskania w dłonie. w trakcie święta molimo odbywają się rytualne tańce do dźwięku trąbki molimo ( mbuti ). maski mapiko przestawiające duchy przodków shetani , wykonane najczęściej z jednego kawałka drzewa hebanowego, używane są podczas rytualnych tańców ( makonde ). plemię mumuye uprawia rytualny taniec z użyciem masek i rogów. składnikiem parady masek ijele jest taniec ( ibo ). w czasie ceremonii gerewol odprawiane są tańce ( fulbe , wodaabe ). ceremonia tyi wara to początkowo taniec inicjacyjny, prośba o błogosławieństwo dla ludzi pracujących na roli. z czasem stał się tańcem świeckim tańczonym w maskach tyi wara i kostiumach w włókien rośliny da ( disocera cayennensis ), które farbowano na czarny kolor ( banbara , maninka ). taniec pytona to część procesu inicjacyjnego dziewcząt. odby

15. 10. 3. muzyka, instrumenty muzyczne   muzyka jest ważnym elementem tradycyjnych obrzędów ludu aka , w tym śpiew polifoniczny oparty na kontrapunkcie i czterogłosowości, jakiego nie spotyka się nigdzie indziej na świecie. śpiew jest improwizowany. każdy z czterech głosów (dwa głosy w rejestrze piersiowym, głos żeński w rejestrze piersiowym, głosy żeńskie jodłujące) śpiewa na inną melodię. teksty przekazują wiedzę o świecie. śpiewom towarzyszą tańce wykonywane w rytmie klaskania w dłonie przy akompaniamencie instrumentów perkusyjnych (np tam-tam ) i strunowych (smyczek mbela , harfa geedalebagongo ). śpiew alikwotowy w stylu eefing , któremu towarzyszą śpiewy w formule call and response uprawiany jest przez plemię xhosa . śpiew call and response stosowany jest podczas rytuałów religijnych w całej afryce subsaharyjskiej . podczas rytuału tyi wara śpiewano pieśń o współzawodnictwie w uprawie roli na wspólnym polu ( bambara , maninka ). podczas ceremonii umhlanga (t

15. 10. święta, zwyczaje, obrzędy   15. 10. 1. święta   podczas świąt zawieszano spory i wojny ( guanczowie ).   15. 10. 2. obrzędy, rytuały, zwyczaje   15. 10. 2. 2. lato, jesień   umhlanga , taniec trzcin, odbywa się co roku w sierpniu lub wrześniu. gromadzi dziesiątki tysięcy młodych kobiet. trwa przez osiem dni: 1 przybycie do królewskiej wioski, 3-4 podział na grupy wiekowe 8-13 lat i 14-22 lata i udanie się na pola trzcinowe, gdzie każda dziewczyna ścina 10-20 roślin, które związuje, 5 - przygotowanie kostiumów tanecznych i dekoracja włosów, 6-7 kobiety wchodzą na arenę w grupach, a każda grupa tańczy i śpiewa inną pieśń, 8   król każe ubić kilkadziesiąt krów, wszyscy dzielą się mięsem i wracają do domów. król eswatini (dawniej suazi ) ma prawo wybrać sobie żonę pośród uczestniczek; członkowie rodziny królewskiej wpinają sobie we włosy czerwone pióra, dziewczyny niosące pochodnię dają do zrozumienia, że zbierały trzcinę w nocy ( eswatin

15. 9. 6. 3. grzech, pokuta   aby oczyścić ludzi z grzechów nommo rozerwał się na 60 kawałków i po kilku dniach zmartwychwstał, jednakże stracił prącie, które zostało zjedzone przez rybę ( dogonowie ). kirabira to bóstwo karzące ludzi za przewinienia ( gandowie ).   15. 9. 6. 6. opętanie   opętanie pełniło ogromną rolę w religiach afryki (np ewe ). członkowie plemienia odczuwali strach przed opętaniem przez złe duchy, którym zaradzić mogli igkirha (duchowi uzdrowiciele) ( xhosa ). obrzęd opętania służy wyleczeniu chorego adepta, który chce zostać kapłanem duchów zar ( szajchem zar ) ( etiopia , sudan , somalia ). duch duna wywołuje gorączkę podobną do gorączki psiej, opętany człowiek szczeka jak pies ( maguzawa ).   15. 9. 7. prześladowania religijne   15. 9. 7. 1. bandytyzm religijny   tajny związek ludzi-lampartów ( afryka zachodnia ) i tajny związek ludzi-lwów ( sara ) terroryzowały miejscową ludność. przebrani za zwierzęta członkowie

15. 9. 5. 7. klątwy, zaklęcia   albinosi byli uważani za przeklętych ( afryka wschodnia ). o nkisi , które spełniały zaklęcia odnoszące się do zdrowia i życia ludzi, napisałem w podrozdziale dotyczącym praktyk magicznych. nkisi stosowane są także przy zawieraniu umów i składaniu przysiąg ( kongo ).   15. 9. 6. pobożność, religijność   pojęcie pobożności i religijności dopiero zaczęło się tworzyć. człowiek próbował zapewnić sobie spokojne życie i zgodę bóstw i duchów za pomocą fetyszy , przedmiotów o nadnaturalnej mocy. fetysze biorą udział w ceremoniach, chronią mieszkańców wsi przed nieszczęściami, zapewniają harmonię we wiosce, dobrobyt i płodność kobiet, uodparniają na czary. kirabira to bóstwo karzące ludzi za opieszałość w wypełnianiu obowiązków religijnych ( gandowie ). kolonizatorzy używali słowa juju na określenie afrykańskiej pobożności, obejmującej praktyki i kulty związane z siłami nadnaturalnymi, używanie amuletów, przedmiotów totemicznych, rytua

15. 9. 5. 6. liczby, numerologia   dwójka:   ibeji - bliźnięta, orisze (oriszowie?) szczęścia i pomyślności, bóstwa opiekuńcze bliźniąt, mieli jedną duszę ( jorubowie ). nkisi nkonde - nkisi dwugłowe mogą być wykorzystane przez czarownika do uzdrawiania i do szkodzenia ( kongo ).   trójka:   ala , amadioha i czukwu ( wielki duch ) - trzech najważniejszych bogów, ala była żoną amadiohy lub czukwu ( ibowie ). njame , njankopon i odomankoma - triada wielkich bogów ( akan ).   czwórka:   człowiek składa się z czterech elementów: duszy przeznaczenia, ducha przodków, eterycznego odpowiednika ciała i indywidualnego ducha ( aszanti ). dusza zmarłego udaje się po śmierci do różnych miejsc, w których istnieje równocześnie: 1 jako dusza udaje się do nieba, 2 jako duch przodków pozostaje w domu, 3 jako sobowtór ciała zamieszkuje lasy lub ziemię (np kopce mrówek), 4 jako własny osobisty duch odchodzi do ziemi umarłych ( afryka ). kimtu musiał się

15. 9. 5. 4. ofiary   ofiary składa się duchom przodków, zwykle do trzeciego pokolenia wstecz, z wyjątkiem założycieli rodów i plemion. ofiary dla bogów są składane w specjalnych domach tsafi ( mumuye ). składano ofiary dla duchów w postaci bydła ( gogo ). duchom mizimu składa się w ofierze napoje i jedzenie ( tutsi , hutu , gandowie ). aby sprawdzić, czy zapowiada się urodzajny rok, pytonowi z jeziora funadzi składa się piwo w ofierze. jeżeli piwo zmiesza się z wodą jeziora to dobry znak, jeżeli nie, należy przedsięwziąć inne kroki aby zapewnić plemieniu przychylność duchów i urodzaj ( wendowie ). rolnicy składali ofiary magecowi . na zboczach teide składano ofiary dla diabła guayoty ( guanczowie ). duna dostawał w ofierze koguta lub kozła ( maguzawa ). eszu dostawał w ofierze koguty, psy i kozły, a niekiedy składano mu ofiary z ludzi ( jorubowie ). łowcy głów składali ofiary z ludzi ( tiw ). groby są miejscami kultu, tu składa się ofiary w inten

15. 9. 5. magia, czary   w świecie, w którym dusze i duchy krążą w sposób nieskrępowany po lasach, we wioskach i w domostwach, znaczenie magii musiało być duże (np. azande, kamba ). członkowie plemienia xhosa wierzą w czary. czarownictwo uważa się za z gruntu złe. ithuwa to bóg słońca chroniący przed magią ( pare , taweta ). makumba to magia ( bantu ). w etiopii moce magiczne przypisuje się kowalom, bo zajmują się żelazem i gliną. jorubowie wierzą w nadprzyrodzone moce kobiet. szczególnie starsze kobiety nazywane są "naszymi matkami", "bogami społeczności" i "właścicielami świata". celem ceremonii gelede jest uproszenie kobiet, aby używały mocy na rzecz lokalnej społeczności. tyi wara uprawiał ziemię w magiczny sposób zamieniając chwasty w kukurydzę ( bambara , maninka ).   15. 9. 5. 2. praktyki magiczne   nkisi mają magiczną moc, są używane przy składaniu przysiąg i zawieraniu umów. nkisi nonde służą do sprowadz

15. 9. 4. 4. geograficzne centra kultu Waldemar Mierniczek

15. 9. 4. miejsca uprawiania kultu, przedmioty kultu   15. 9. 4. 1. natura/przyroda jako miejsce uprawiania kultu   ciepła afryka oddawała cześć duchom i bóstwom na łonie przyrody. kaya to święte gaje ludu mijikenda rozsiane wzdłuż kenijskiego wybrzeża oceanu indyjskiego. w nich budowano ufortyfikowane wioski, siedziby przodków, święte miejsca. święty gaj osogbo rośnie wzdłuż brzegów rzeki osun ( nigeria ). został odkryty przez łowcę słoni olutimehina , który powiedział o tym przyjacielowi larujowi poszukującemu miejsca obfitującego w wodę, by osiedlić się w nim ze swoim ludem. laruja zawarł pakt z boginią oszun . w zamian za opiekę nad lasem i budowę sanktuarium bogini zapewniała ochronę i płodność ludowi laruji. w sanktuarium znajdują rzeźby, dzieła sztuki, artefakty, odbywają się regularne ceremonie religijne ( jorubowie ). każde miasto miało swój święty gaj ( jorubowie ). w afryce znajdowano także kamienne kręgi przeznaczone do kontaktowania się z bóstwe