wm religia

18. 3. 8. woda   iduk jer-sub to święta woda i ziemia turkutów czyli ludów tureckich . woda jest święta ( mongołowie ). bogowie wody: - woda ( awarowie , hunowie ), - jer-sub - bóstwo wody i ziemi ( mongołowie ), - bóg wody thuy tinh , który walczył z bogiem góry s'on tinh i mau thoai - matka-woda ( wietnamczycy ), - anahit i astghik - boginie wody oraz tsovinar - bogini wody, deszczu, morza, ognista istota, która zmuszała deszcze i grad, by spadały z nieba ( ormianie ). bóstwa związane z wodą: - naty , czyli duchy zamieszkujące konkretne rzeki ( mjanma ), - zamieszkujący bagna chu' dong tu' ( wietnamczycy ), - dewi sri , która zapewniała deszcz ( baduy ). opady deszczu po uroczystościach festiwalu giong interpretowane są jako błogosławieństwo świętego i zapowiedź obfitych zbiorów ( wietnam północny ). gra na bębnach (z brązu) powoduje rechot żab, co przywołuje deszcz ( karenowie ). cuur , flet prosty z trzema otworami

18. 3. 7. ziemia, górnik   ulgan stworzył świat z grudy ziemi przyniesionej mu przez erlika. erlik to zły duch stworzony z gliny przez ulgana, któremu służył jako pomocnik . ( syberia ). mongołowie uważali, że ziemia jest święta. iduk jer-sub to święta woda i ziemia turkutów, czyli ludów tureckich . bóstwa ziemi: - ziemia ( ujgurzy ), - jer-sub - bóstwo wody i ziemi i natigaj - bóg ziemi, któremu oddawano pokłony i który był przedstawiany jako idol z filcu w otoczeniu żony (po lewej) i dzieci (na przodzie); przed spożywaniem posiłku pocierano im wargi mięsem ( mongołowie ), - eke etugen - matka-ziemia, żeńska bogini ziemi ( mongołowie ), - usi-afu ( timor ), - mau dia phu - matka ziemia ( wietnamczycy ), - aramazd - stwórca ziemi ( ormianie ). bóstwa związane z ziemią: - lumimuut - bogini-matka zrodzona z kamienia, żona i matka toara ( alfurowie , minahassowie ), - kemi - demon żyjący w górach w lesie daleko od ludzkich siedzib (

18. 3. 3. księżyc   bogowie księżyca: - księżyc ( protobułgarzy , awarowie , hunowie ), - księżyc , który jest święty (mongołowie), - nang tani , która wychodzi z drzewa i staje się widzialna zwłaszcza w czasie pełni księżyca ( tajowie ). amirani miał na ciele symbole księżyca i słońca, co świadczyło o jego półboskim pochodzeniu ( swanowie ). gwiazda i półksiężyc jako symbol ludów tureckich powstał przed islamem ( ludy tureckie ). tu symbol półksiężyca i ośmioboczna gwiazda na fladze pantureckiej (źródło wikipedia). popularność manicheizmu w kaganacie ujgurskim spowodowała popularność odniesień do słońca i księżyca. zając był łączony z księżycem. noszono amulety w formie lunarnej ( awarowie ).   18. 3. 4. gwiazdy, planety i inne ciała niebieskie   protobułgarzy czcili gwiazdy. mongołowie oddawali cześć zjawiskom astronomicznym i odwoływali się do astrologii. gwiazda i półksiężyc jako symbol ludów tureckich powstał przed islamem ( ludy

18. 3. kosmos i żywioły   cześć żywiołom oddawali mongołowie i awarowie . żelazo jako żywioł jest symbolem ludów tureckich .   18. 3. 1. niebo   najwyższym bóstwem jest niebo ( awarowie ). najwyższym bóstwem jest wielkie błękitne niebo ( buriaci ). tengri jest bogiem nieba ( protobułgarzy , ludy tureckie ). tengri to bóstwo nieba, tengri jako mongke koke tengri to wiecznie błękitne niebo ( mongołowie ). tengri to najwyższy, biały, niebiański, wieczny i potężny bóg nieba ( xiongmu ). aramazd jest twórcą nieba, a barsamin bogiem nieba ( ormianie ). eś to najwyższy bóg nieba ( ketowie ). wietnamczycy wierzyli w mau thu'o'ng , boginię górnego nieba. błękit ludów tureckich jest ukazany na flagach tatarów (obok, źródło wikipedia) kazachstanu i fladze pantureckiej. flaga kazachstanu jest załączona w podrozdziale dotyczącym słońca, a flaga panturecka w podrozdziale dotyczącym księżyca.       18. 3. 2. słońce, światło  

18. 2. 1. bogini matka, matriarchat   bogini matek ci w azji dostatek: - kotrrawaj ( tamilowie ), - kumang ( ibanowie ), - dżesztak ( kalasze ), - satanaja - matka nartów, bóstwo matriarchalne i bogini płodności ( epos o nartach ), - umaj - bogini-matka i partnerka tengriego ( ludy tureckie ), - eke etugen - matka-ziemia, żeńska bogini ziemi ( mongołowie ), - lumimuut - zrodzona z kamienia bogini-matka, żona i matka toara ( alfurowie , minahassowie ), - thien y a na , ba chua xu , ba chua kho , lieu hanh , au co ( wietnamczycy ). najstarsza kobieta ludu minangkabau cieszy się największym szacunkiem i decyduje w sporach i problemach, ma pieczę nad rodzinnym dziedzictwem (np ceremonialnymi tkaninami, biżuterią, naczyniami).   18. 2. 3. pierwsi ludzie   aram to praojciec ( ormianie ). kartlos , praprzodek gruzinów to syn togarmy , wnuk gomera , prawnuk jafeta , praprawnuk noego . togarma miał ośmiu synów: hajka , kartlosa, bardosa

18. 2. najważniejsi bogowie   18. 2. 0. bóstwo jedyne (absolut)   przebłyski idei jedynego bóstwa możemy zauważyć w postaci tengri-chana u chazarów , jednakże nie zostało ono tak wyraźnie wyartykułowana jak u plemion kenijskich (pw masajów, kikuju) i somalijczyków, z drugiej strony być może ta skłonność do idei jedynego boga u chazarów stała się przyczyną przyjęcia przez nich judaizmu. z drugiej strony pierwociny absolutu można zauważyć w pojęciu mana , które oznacza bezosobową niematerialną siłę, rodzaj fluidu, który przenika żywe i martwe ciało. siedliskiem many jest głowa ( indonezja ), lub krew ( indonezja ), lub włosy ( celebes ). maną są wypełnione zęby ( jawa ). pojęcie many przypomina jako żywo amerykańskie byty manitu, wakan tanka i orenda.     18. 2. 0. 1. bóstwo najwyższe   Na wielu obszarach azji dominujące politeizm, który nie wyznacza najważniejszych bóstw, ani nawet najważniejszej pary bóstw lub grupy (rodziny) bóstw (np xibe , szapsugowie ). n

18. 1. stworzenie świata   18. 1. 1. stworzenie świata   azjatyccy bogowie-stwórcy: - alahatala , bóg stwórca, przebywa na szczycie niewidzialnej góry kosmicznej ( wschodnia indonezja ), - patotoqe jest stwórcą świata ( la galigo ), - eś jest stwórcą świata ( ketowie ), - aramazd to ojciec wszystkich bogów i bogiń, twórca nieba i ziemi ( ormianie ), - dezau jest bogiem stwórcą, a mahandeo pośrednikiem pomiędzy dezau a ludźmi ( kalasze ), - bracia erlik i ulgen stworzyli świat ( szorowie ), ulgan stworzył świat z grudy ziemi przyniesionej mu przez erlika ( syberia ), - tengri to stwórca świata ( jakuci , protobułgarzy, tatarzy ), wszystko co istnieje na ziemi zesłał tengri ( ujgurzy ), tengri ustanowił porządek we wszechświecie i wyznaczył losy ludzi ( ludy tureckie , ludy mongolskie , hunowie ), - na górze zostało stworzone niebo, a na dole ziemia, pomiędzy nimi stworzono ludzi, a tengri nie był stwórcą ( ludy tureckie ), - tengeri to

18. 0. 2. synkretyzm   tak ogromny kontynent jak azja, tygiel plemion, narodów, kultur i cywilizacji nie może być pozbawiony wątków synkretycznych łączących różnorodne religie, tym bardziej, że jak na tak 0gromną ilość religii, wątki nietolerancji religijnej są stosunkowo nieliczne, może z wyjątkiem islamu, który jest nietolerancyjny z racji swojej istoty. mitologia czukczów , koriaków , itelmenów ma wspólne wątki z mitologią eskimosów i indian . pojęcie ludów z grupy dene, obejmujące plemiona północnoamerykańskie i azjatyckie będzie się potwierdzało w badaniach naukowych, a bajeczka o odkryciu ameryki w 1942 pójdzie w zapomnienie, skoro przez ostatnie 12.000 lat trwała wymiana kulturowa między azją i ameryką przez pacyfik. mityczny cesarz chiński shennong podzielił ziemię między dwóch synów: starszy de nghi dostał tereny na północ od jangcy, a młodszy loc tuc , ojciec lac long quana , na południe od jangcy. w wietnamie shennong nazywa się than nong , a lac long quan

18. 0. 1. drzewo religii azji (cz 2)   Waldemar Mierniczek

18. 0. 1. drzewo religii azji (cz 1)   nie jest to drzewo religii, a drzewo państw, regionów, obszarów, ludów i plemion, których wierzenia religijne mogą być zawarte w rozdziale o religiach azji, i to tylko w tych okresach czasu, w których nie zostały one opanowane lub nie przyjęły dobrowolnie lub pod przymusem wielkich religii takich jak: islam, hinduizm, buddyzm, taoizm, konfucjanizm, chrześcijaństwo, zaratusztrianizm, manicheizm, judaizm, gnostycyzm itd. przyjęty przeze mnie mieszany przekrój terytorialno-plemienny powoduje, że zestawienie jest w pewien sposób wymieszane i może wprowadzać w błąd kogoś, kto spróbuje je odczytać dosłownie. tu nie chodzi o dosłowność, tylko o zasygnalizowanie trendów i „węzłów”, wokół których koncentruje się odmienność wierzeń. tak należy to zestawienie rozumieć. organizmy polityczne i ludy, których nazwy są napisane italikami, mają juz tylko znaczenie historyczne.     Waldemar Mierniczek

18. 0. problemologia   rozdział dotyczący religii azji jest najbardziej eklektyczny. azja jest obszarem, na którym powstały największe religie świata (i niemal wszystkie istotne religie świata) i muszą one zostać omówione osobno. dlatego do azji zaliczyłem jedynie: - religie z terenu indonezji, a więc także nowej gwinei, żeby jej nie dzielić na część oceaniczną i azjatycką; natura tych religii jest w wielu przypadkach bardziej oceaniczna niż azjatycka (papua-nowa gwinea z wyspami triobrianda i innymi wyspami należącymi do tego państwa, z wyjątkiem archipelagu bismarcka, indonezja, brunei, timor wschodni), - religie z terenu filipin, - religie z terenu malezji i singapuru, - religie z terenu indochin (wietnam, kambodża, tajlandia, laos), - religie z terenu mjanmy, - religie z terenu sri lanki, przed dominacją cywilizacji indusu i hinduizmu, - religie z terenu mongolii oraz mongolii wewnętrznej i mandżurii, - religie z terenu syberii (ludy tunguskie, pa