wm religia

20. 6. anioły, demony, herosi, półbogowie 20. 6. 1. anioły i demony aniołów brak, co oznacza, podobnie jak np w odniesieniu do mitologii słowiańskiej, że mitologia chińska rozwijała się z dala od wpływów chrześcijańskich, bliskowschodnich i semickich. demonów dostatek, ale nie ma ich tak dużo jak w mitologii słowiańskiej czy japońskiej. demony to duchy osób zmarłych bezpotomnie lub złą śmiercią jak egzekucja, samobójstwo ( tajwan ). zidentyfikowane demony: - yaoguai - demony, - taotie - demon symbolizujący siłę opiekuńczą chroniąca ludzi i uprawy, - gui - szkodliwe demony, przeciwieństwo shen , powstały z dusz po osób, które nie zostały pochowane we właściwy sposób, lub którym rodzina nie składa ofiar, także duchy osób obcych, wisielców, topielców i dusze ludzi, którzy po śmierci mszczą się za krzywdy doznane za życia, atakują ludzi nocą, znikają wraz z pianiem koguta. kiedy człowiek wychodził nocą z domu musiał brać ze sobą latarnię, która odstras

20. 5. 3. dusza siła ponadnaturalna shen , przychylna człowiekowi, obejmuje, między innymi, dusze zmarłych przodków. ludzie i zjawiska przyrodnicze posiadają duchy/dusze ( mulam ). człowiek ma trzy dusze, zamieszkujące oba ramiona i głowę. opuszczenie przez duszę ramienia powoduje chorobę, a opuszczenie głowy śmierć ( puyuma ). człowiek ma dwie dusze, które rozdzielają się po śmierci: 1. hun - dusza niebiańska, eteryczna, przeciwieństwo duszy po.  odpowiada pierwiastkowi yang. to dusza rozumna, nadająca człowiekowi osobowość. po śmierci żyje nadal. ponieważ udaje się do nieba, trzeba zostawić w trumnie mały otwór. jeżeli składa jej się ofiary opiekuje się żyjącymi. może stać się bogiem. wstępuje w tabliczkę przodka. jeżeli krewni nie dopełniają kultu przodków może im szkodzić. hun mają tylko szlachetnie urodzeni (starożytne chiny). 2. po - dusza ziemska, materialna, odpowiada pierwiastkowi yin , jest duszą nierozumną, odpowiada za powstawanie emocji,

20. 5. dusze, duchy przodków, reinkarnacja 20. 5. 1. duch duchy to byty duchowe niższe od niebios. duchy widzą wszystkie działania ludzi, pragną czynić dobro ( motizm ). mężczyźni, którzy przeżyli w godny sposób życie, założyli i utrzymali liczną i dobrze prosperująca rodzinę, tworzą po śmierci rodzaj grupowego ducha, który kieruje losem późniejszych pokoleń. duchy są wszechobecne i można przed nimi chronić się przy pomocy amuletów ( yami ). duchy zamieszkują obiekty przyrody ( naxi ). ludzie i zjawiska przyrodnicze posiadają duchy/dusze ( mulam ). każde zwierzę, roślina i obiekt naturalny posiadają ducha hanido ( bunun ). człowiek posiada dwa duchy hanido - dobrego i złego. złe hanido może być ujarzmione przez szamana ( bunun ). dzieło daozang zawiera w cz 3 ( dongshen ) rejestr duchów i ich funkcji, związanych z sektą niebiańskich mistrzów. lew chiński ochraniał przed złymi mocami i duchami. para duchów opiekuńczych, bóstw menshe

20. 4. świat podziemny i życie pośmiertne, wędrówka dusz 20. 4. 1. światy podziemne i pośmiertne, wędrówka dusz jama jest panem świata zmarłych. houtu jest władcą zaświatów. w górze hua shan  mieszka bóg podziemia. świątynia u stóp góry była wykorzystywana do kontaktów z bogiem i jego podwładnymi ( taoizm ). istnieje podziemne miejsce bytowania zmarłych. jest żółte jak ziemia, ponieważ źródła biorą początek pod ziemią. świat podziemny nazywano żółtymi źródłami. fengdu to piekło. yan luo jest władcą piekieł. dwaj strażnicy piekieł mają głowę wołu i twarz konia. strażnik piekła zhong kui ma do pomocy 84.000 duchów. yen lo wang prowadzi w piekle kartotekę dla każdej duszy. taoizm przejął pojęcie piekła od buddyzmu. 20. 4. 2. raje i krainy rajopodobne shangdi stanowi personifikację nieba ( tian ). tian to niebiosa, niebo jako mieszkanie bogów. w górach kunlun był raj i siedziba shangdi i innych bogów i nieśmierteln

20. 3. 9. 2. dzień i noc zhulong , smok z pochodnią, był sprawcą dnia i nocy. gdy zamyka powieki nastaje noc, gdy je otwiera rozpoczyna się kolejny dzień. yang symbolizuje dzień, a yin noc. gui atakowały ludzi nocą. dzień i noc dzielą się na 12 godzin. nazwy godzin pochodzą od ziemskich gałęzi, które z kolei zostały zaczerpnięte z chińskiego zodiaku: szczur, bawół/wół, tygrys, królik/kot, smok, wąż, koń, koza/owca, małpa, kogut, pies, świnia/dzik. każde ze zwierząt jest przypisane do określonego żywiołu. 20. 3. 9. 3. dni tygodnia obecnie tydzień zaczyna się od poniedziałku. przedtem tydzień zaczynał się w niedzielę. 20. 3. 9. 4. miesiące kalendarz chiński dzieli się na 12 miesięcy po 29 i 30 dni. co pewien czas, siedem razy w ciągu 19-letniego cyklu dodaje się 13 miesiąc. miesiące podzielone sa na 10-dniowe okresy (10 oficerów) i 6-dniowe okresy. 20. 3. 9. 5. pory roku, przesilenia zhulong jest sprawcą pór roku. qing l

20. 3. 9. czas taisui to niebiański minister czasu. 20. 3. 9. 1. kalendarz ilisin , święto zbiorów obchodzone na przełomie vii i viii wyznaczało początek nowego roku ( ami ). huang di jest wynalazcą kalendarza. zhuanxu udoskonalił kalendarz. kalendarz chiński jest używany od ii w pne. jest to kalendarz księżycowo-słoneczny.  okresy 60-letnie stanowią kombinację ziemskich gałęzi (12 zwierząt) i niebiańskich pni (pięć żywiołów, yin i yang ). cykl rozpoczyna się od roku tygrysa w żywiole drzewa, a kończy na roku świni w żywiole wody. rok lunarny rozpoczyna się w styczniu lub lutym, rok solarny rozpoczyna się 3 lub 4 lutego. ery chińskie nazywane są od dynastii panującej i dzielone na mniejsze odcinki czasu.   Waldemar Mierniczek

20. 3. 8. woda, rybak, żeglarz po śmierci pangu krew i łzy zamieniły się w rzeki i strumienie. yin jest symbolizowana przez wodę ( taoizm i neokonfucjanizm ). bóstwa związane z wodą: - mazu - bogini morza, córka rybaka, podczas sztormu uratowała ojca i braci, ostatniemu nie zdążyła pomóc dlatego teraz pomaga rybakom, patronka rybaków i żeglarzy, potrafiła opuszczać ciało w czasie snu, urodziła się 19 kwietnia 901 (lub 960), towarzyszą jej tysiącmilowe oko ( qianii yan ) i ucho śledzące wiatr ( shunfeng er ), które schwytała na górze kwitnących brzoskwiń , jest nazywana amą ; od zatoki ama hao , gdzie na jej cześć wzniesiono świątynię, wzięła się nazwa makau (szczególnie południowe chiny , tajwan i wybrzeża) - hai re - bóg morza, - tam kung - bóg morza, - chi you - bóg deszczu, - gonggong - zły demon wody, który zniszczył górę-filar nieba buzhou uderzając w nią tak mocno, że się złamała; niebiosa przechyliły się w kierunku północno-zachod

20. 3. 7. ziemia tian - niebiosa, niebo, pierwiastek męski ( yang ) istniejący w opozycji do ziemi ( yin ). yin jest symbolizowana przez ziemię ( taoizm i neokonfucjanizm ). świerszcz symbolizuje powstanie życia z ziemi i powrót do niej. ziemia ma kolor żółty. żółć jest symbolem środka jako strony świata, biel jest symbolem zachodu ( taoizm , neokonfucjanizm ), błękit wschodu ( konfucjanizm ), czerń północy (konfucjanizm), a czerwień południa (konfucjanizm). drzewo życia fusang rośnie na wschodzie. korzenie drzewa biegną do fundamentów ziemi. bogowie ziemi: - pangu jako ziemia, która powstała z błotnistej części ( zhuo ) chaosu ( hundun ); po śmierci pangu, z jego ciała powstała ziemia uprawna, a z jego głowy i kończyn pięć świętych gór ( taoizm ), - tudigong - bóg ziemi otoczony kultem państwowym, stawiano mu kapliczki, - houtu - bóstwo ziemi, władca/władczyni ziemi, potomek yan di , opiekuńcze bóstwo żeńskie, - yu huang - władca ziemi (

20. 3. 6. powietrze w niebie mieszka potężny duch dehanin kontrolujący zjawiska pogodowe ( bunun ). domeną smoka chińskiego jest pogoda. może on latać wśród chmur i tworzyć chmury, może powodować tornada, oberwania chmury, gradobicia. w okresie suszy lub powodzi lokalnemu smoczemu królowi składano ofiary i odprawiano rytuały, aby go przebłagać i spowodować deszcz lub przerwanie deszczu. smok jiaolong miał możliwość sprowadzania burz, potrafił pojawić się i zniknąć w chmurze oparów. smok to symbol wody. każda chmura ma swojego smoka, którymi zarządza król smoków w niebie. w czasach suszy składano mu ofiary z prośbą o deszcz. taisui jest utożsamiany z gwiazdą przeciw-jowiszem. w regionach przeciwległych do jego pojawienia się mają miejsce klęski żywiołowe. wenchang przedstawiany jest jako siedzący na chmurze lub w pozycji stojącej, jego pomocnikami są tianlong i diya , a atrybutem ruyi (chińskie berło). po śmierci pangu jego oddech zamienił się w wiatr

20. 3. 5. ogień bóstwa związane z ogniem: - bi fang - bóg ognia, - suiren - wynalazca ognia, przybył do chin z leżącej na końcu świata szczęśliwej krainy i nauczył chińczyków rozpalać ogień przez pocieranie dwóch drewienek i wykorzystywać go do gotowania, - huang di , ktory nauczył ludzi rozniecania ognia, - leizu , żona huang di , bogini piorunów, - yan di - płomienny cesarz, brat huang di , bóg ognia, w późniejszym czasie utożsamiany z shennongiem , - shennong - płomienny cesarz ( yan di ), władca ognia, - zhurong - bóg ognia, który pokonał gonggonga , pomocnik i prawnuk shennonga , ojciec gonggonga. zhurong lub jeden z dworzan  huang di , odkrył jak podtrzymywać ogień, rozpalony po raz pierwszy przez  suirena,  oraz nauczył ludzi sztuki krzesania ognia. - leigong - bóg błyskawicy (gromów), ojciec fuxi , wywoływał grzmoty uderzając w bęben, - fuxi , który nauczył ludzi rozniecania ognia, - leishen - bóg piorunów, - shangdi

20. 3. 4. gwiazdy, planety i inne ciała niebieskie fuxi to bóg planety jowisz ( huainanzi ). kiedy gonggong uderzył w górę buzhou góra złamała się, niebiosa przechyliły się w kierunku północno-zachodnim, a ziemia na południowy wschód. nuwa uratowała górę wzmacniając ją za pomocą stopionych kamieni i nogi żółwia ao . naprawiona góra jest mniejsza od pozostałych filarów nieba, co spowodowało odchylenie ziemi w kierunku południowo-wschodnim. z tego powodu gwiazda polarna nie leży w zenicie nieba. kuixing jest identyfikowany z gwiazdozbiorem wielkiej niedźwiedzicy . bóstwa fu lu shou ( fuxing , schouxing , luxing ) wchodzące w skład nieśmiertelnych to trzy gwiazdy pasa oriona . rigel to siódma gwiazda tworząca asteryzm trzech gwiazd w pasie oriona ( shenxiu qi ). wenchang ma pałac na wierzchołku głowy oriona w gwiazdozbiorze oriona lub w konstelacji wielkiej niedźwiedzicy . zhinu jest tkaczką identyfikowaną z gwiazdą wega w gwiazozbiorze lutni .

20. 3. 2. słońce, światło po śmierci pangu jego oczy zamieniły się w słońce i księżyc. xihe to bóstwo solarne, woźnica słonecznego rydwanu (kobieta, mężczyzna lub dwie osoby xi i he ), żona dijuna , z którym poczęła i urodziła dziesięć słońc. za panowania cesarza yao na niebie wzeszło jednocześnie dziesięć słońc zrodzonych przez boginię xihe , co spowodowało katastrofalną suszę. houyi na polecenie władcy zestrzelił dziewięć słońc, zabijając przy okazji potwory: zuochi , jiuying , dafeng , yayu , xiushe , fengxi . drzewo życia fusang rośnie na wschodzie, jest to morwa o wysokości 300 li (150 km). na jego gałęziach zatrzymuje się dziesięć słońc. gdy jedno obiega ziemię, dziewięć odpoczywa i zażywa kąpieli w jeziorze. istniało dziesięć słońc, z których każde nosiło nazwę jednego z niebiańskich pni i ukazywało się podczas innego dnia tygodnia dziesięciodniowego ( xun ). zielono-niebieski smok qing long opiekował się miejscem, w którym wschodzi słońce. zhulo

20. 3. kosmos i żywioły koncepcja żywiołów odgrywa niepoślednią rolę w mitologii i religiach chińskich. jest pięć żywiołów, czyli kolejnych przemian: woda, drzewo, ogień, ziemia, metal (złoto) ( taoizm ). taiji (najwyższa granica) zawiera w sobie ruch i bezruch, które pozwalają na podział na yin i yang. z nich rodzi się pięć elementów ( wu xing ), które wytwarzają dwie zasady: niebo ( tian ) i ziemię ( kun ). to z nich powstają wszystkie rzeczy. yin i yang to dwie podstawowe formy siły materialnej ( qi ). mimo różnicowania się zachowują jedność z taiji ( szkoła zasad konfucjanizmu ). teoria wu xing (obok, źródło wikipedia), pięciu żywiołów (elementów) budujących wszechświat, działających w dwóch przeciwstawnych kierunkach: niszczenia i odradzania, zgodnie z zasadą yin i yang jest wykorzystywana w  feng shui , medycynie chińskiej, służy do wyznaczania miejsc osadnictwa, budowania domów, wyznaczania funkcji dla różnorodnych przestrzeni życia, organizowania pracy, j

20. 2. 0. 2. wcielenia/postacie bóg może objawiać się pod różnymi postaciami np buddy, mahometa, jezusa ( lijiao ). caishen , bóg dobrobytu i bogactwa, jest często dzielony na dwa bóstwa: po lewej stronie stoi wojskowy caishen, po prawej stronie cywilny caishen. czasami jest to grupa pięciu bogów ( taoizm ). li jixiong jest wcieleniem laozi ( haizi dao ). 20. 2. 1. bogini matka boginie matki: - nuwa , - xiwangmu - najwyższa bogini, - wu sheng lao mu - miłosierna matka wszechrzeczy ( yiguandao ). 20. 2. 3. pierwsi ludzie pangu jest pierwszą istotą zrodzoną z kosmicznego jaja. fuxi i nuwa byli jedynymi dziećmi, którzy uratowali się z potopu dzięki pomocy boga piorunów. schowali się w tykwie. po potopie fuxi poślubił siostrę, a ona urodziła pierwszych ludzi ( yao ). w tej wersji mitu nuwa odtworzyła ludzkość. nuwa , stwórczyni ludzkości, wypalała ludzi w piecu z glinianych figurek. wypalani w zbyt wysokiej temperaturze sta