wm religia

11. 4. świat podziemny i życie pośmiertne, wędrówka dusz   11. 4. 1. światy podziemne i pośmiertne, piekło   "dusze ludzi po śmierci tracą do dnia sądu ostatecznego swoją cielesność i wędrują przez „most dzielący” do piekła, czyśćca lub nieba. na moście, u wrót nieba, stoi mitra, który dzierży w swoich rękach szale sprawiedliwości, na których są ważone dobre i złe uczynki, myśli i słowa. gdy dobro przeważa nad złem w życiu danej duszy – trafia ona do nieba , gdzie może spokojnie oczekiwać na dzień sądu ostatecznego, kiedy to z powrotem uzyska cielesność i wróci na ziemię, aby powiększyć grono sprawiedliwych. gdy zło przeważa nad dobrem – dusza jest strącana do piekła , z którego już nigdy nie wyjdzie i będzie pod kontrolą gngra mainju cierpiała nieskończone męki. gdy szale się doskonale równoważą – dusza trafia do krainy umarłych , stając się szarym cieniem, niemogącym czuć radości ani smutku". zostawiłem ten cytat z wikipedii, gdyż autor pięknie opisał życie ...

11. 3. 9. czas   zurwan to czas nieograniczony, bóstwo nieskończonego czasu (xv w pne), symbol pór roku, połączył w sobie aspekt nieskończoności czasu z aspektem nieskończonej przestrzeni ( waju ) (zurwanizm). zurwan to geniusz czasu podległy ormuzdowi (zaratusztrianizm). kiedy ormuzd odpoczął po siedmiu dniach tworzenia świata, puścił świat w ruch, uruchamiając czas, przez co stworzył drogę dla arymana , który zaatakował wszystkie dobre twory ormuzda, np spowodował śmiertelność człowieka, zwierząt i roślin. kiedy po zakończeniu sądu ostatecznego ormuzd oddzieli dobro od zła ustanowi doskonały porządek świata z zachowaniem czasu. mitra to skończony, zamknięty obieg czasu, koło, po którym wędruje słońce przez wszystkie znaki zodiaku, 365 dni. abraxas to 365 dni, skończony, cyrkularnie zamknięty obieg czasu, po którym wędruje słońce przez wszystkie znaki zodiaku, także jeden eon czyli rok kosmiczny trwający 365.000 lat równy czasowi trwania kosmosu. boski rok tr...

11. 3. 6. powietrze   kiedy rządy w arianem waedżo objął azi dahaka , były one tyrańskie, nieszczęśliwe i panowała susza. zurwan połączył w sobie aspekt nieskończonego czasu i nieskończonej przestrzeni ( waju ) (zurwanizm). pomocnikiem chordada , emanacji ormuzda , był wat (wiatr). waju to bóstwo nieskończonej przestrzeni, utożsamiane z powietrzem, atmosferą i zjawiskami zachodzącymi w atmosferze. z czasem bóstwo rozszczepiło się na dwa : wajuramę (waju dobry) - przychylny wiatr i wija (waju zły, huragan). bahram objawia się jako wiatr. garszasp pokonał demona wichru i ptaka kamaka , który rozpościerając skrzydła spowodował suszę. (może mowa o jednym bycie).   11. 3. 7. ziemia   ormuzd przebywał na górze w nieskończonym blasku, a aryman w dole, w nieprzeniknionym mroku, tak było od nieskończoności. wydarzyło się, że promień blasku przeniknął mrok i aryman poznał, że nie jest sam, że jest jeszcze coś innego, podążył w górę i chciał...

11. 3. kosmos i żywioły   11. 3. 1. niebo   za bogów nieba uważano: - ormuzda (zaratusztrianizm, mazdaizm); kiedy ormuzd puścił świat w ruch uruchamiając czas, uruchomił także drogę dla arymana , który zaatakował wszystkie dobre twory ormuzda, np przebił południową część nieba, - świętego mitrę , który strzeże bram nieba, - arunasila (warunę) (mitanni), - indara (indrę) (mitanni).   szachriwar , emanacja ormuzda, był patronem nieba, które początkowo wyobrażano sobie jako kamienne, a później w metalowej zbroi. jednym z jego pomocników był duch nieba .   11. 3. 2. słońce, światło   mitra był bogiem słońca i światłości, zrodzonym ze skały, bogiem słońca był także jego odpowiednik w mitanni mitrasil . ormuzd żył w krainie światłości (mazdaizm). ormuzd był wyobrażany w postaci uskrzydlonej tarczy słonecznej, przebywał w górze w nieskończonym blasku, a aryman w dole, w ciemności. wydarzyło się, że promień blasku przeniknął ...

11. 2. najważniejsi bogowie   11. 2. 0. bóstwo jedyne (absolut)   11. 2. 0. 1. bóstwo najwyższe   w zaratusztrianizmie największą role pełni para bogów: ormuzd i aryman . ormuzd posiada sześć emanacji ( amszaspandów , amesza spentów ), które są także duchową osnową świata, świetlistymi istotami. wraz z nimi ormuzd tworzy świętą siódemkę. aryman nie ma emanacji. w mazdaizmie ormuzd zwany był mazdą i stanowił najwyższą triadę trzech substancji. dla zurwanistów (i w trakcie panowania partów), najwyższym bogiem był zurwan . w mitanni najważniejszymi bogami byli: mitrasil (mitra), arunasil (waruna), indar (ondra), nsattjana (nasatja, natsajana). abraxas - słowo używane czasami na określenie najwyższego bóstwa. rolę trickstera być może dało by się przypisać aszma-dewie , który przepoczwarzył się w trakcie trwania historii religii w asmodeusza .   11. 2. 0. 2. emanacje   ormuzd posiada sześć emanacji (...

11. 1. stworzenie świata   11. 1. 1. stworzenie świata   zgodnie z mitem zurwanistów zurwan czuł się samotny w pustym świecie, więc złożył z siebie trwającą wiecznie ofiarę. podczas trwania ofiary czekał, ale po długim czasie zwątpił, wtedy narodziło mu się dwóch synów: ormuzd ( ahura mazda ) jako owoc ofiary i aryman jako owoc zwątpienia. zgodnie z mitem zaratusztrianizmu stworzenie świata wyglądało w następujący sposób (cytat z wikipedii): " ormuzd jest bogiem, który stworzył świat i wszystko, co w nim dobre. w pierwszym etapie ormuzd poprzez swoje świetliste istoty stworzył wszystko oprócz ognia , co trwało siedem dni, po czym pozostawił to w stanie bezcielesnym i wstrzymał upływ czasu aby odpocząć. była to pierwsza epoka świata. wszystkie twory ormuzda były w tym stanie doskonale statyczne i niezmienne - wszystko doskonałe i na swoim miejscu. następnie ormuzd stworzył ogień i puścił świat w ruch, uruchamiając upływ czasu i nadając wszystkiemu c...

ten rozdział poświęcony jest głównie zaratusztrianizmowi . ze względu na pokrewieństwo ideologiczne dodałem tu zurwanizm , który jest podobno religią irańską istniejącą przed zaratusztrianizmem, mazdaizm , który jest podobno pierwszą religią wymyśloną przez zaratusztrę, mazdakizm , który podobno wywodzi się z zaratusztrianizmu i manicheizmu i został stworzony przez mazdaka , wierzenia religijne parsów , czyli zaratusztrian wygnanych z iranu do indii, a także przekonania religijne i mitologiczne z rejonów iranu, persji, medii i mitanni . mitanni, jako rejon ścierania się idei zaratusztriańskich i bliskowschodnich powróci zapewne przy omawianiu religii bliskiego wschodu. natomiast nie znalazłem hasła, które opisywałoby religię partów żyjących w partii. symbolem zaratusztrianizmu jest faravahar (źródło wikipedia), który zawiera skomplikowaną treść: - frawaszi (wieczną duszę każdego bytu) lub drogę ludzkiej duszy od narodzin do śmierci (piercień w centralnej części...

Waldemar Mierniczek

10. 5. architektura, centra geograficzne, pielgrzymki   właściwą konstrukcją architektoniczną dla sikhizmu jest mandir . sikhiści pielgrzymują do złotej świątyni w armitsarze i do światyni brahmy i cudownego jeziora brahmy w puszkar . w puszkar są do obejrzenia także ghaty prowadzące do jeziora. złota świątynia została wzniesiona przez ardżana na wyspie ambit sarovar . świątynia jest pokryta cienką pozłacaną blachą, ma cztery wejścia dla zaznaczenia, że system warn nie obowiązuje. w świątyni przechowywana jest święta księga . wyspa jest połączona z lądem za pomocą marmurowej grobli. w polsce można odwiedzić gurudwarę przy ulicy skrajnej w warszawie i gurudwarę singh sabha w raszynie.   10. 6. literatura, symbole, muzyka   sahaskriti to język literacki sikhów. napisano tym językiem w latach 1353-1360 salo sahaskriti - dwuwiersze w świętej księdze. lehna agad wprowadził do użycia alfabet gurmukhi, napisał pierwszą biografię nanaka . ...

10.4. osoby   udasi to ruch ascetyczny zapoczątkowany przez śri ćandra , syna nanaka . udasi nie przywiązują wagi do nakazu noszenia brody i nie strzyżenia włosów. z czasem odłączyli się od sikhizmu i przyłączyli do hinduizmu jako saddhu. wszyscy sikhijscy guru nie mają żadnych prerogatyw religijnych, mogą liczyć tylko na siłę swego autorytetu. nauki 15 bhagatów przed nanakiem , zgodnie ze świętą księgą, mają taką samą wartość jak nauki dziesięciu guru. mistrzowie, profesorowie, wielcy duchowi nauczyciele, wybitnie wykształceni uczeni nazywani są aćarja . namdew był uważany za mistyka. niektóre z jego utworów znajdują się w świętej księdze sikhów śri guru granth sahib . za mistyka uważano także kabira. khalsa khalsa ( czystych ) rozpoznają się po 5k : 1 kesa - nie strzyżone włosy (także zarost u mężczyzn) na znak doskonałości boga, czeszą włosy co najmniej dwa razy dziennie, na głowie noszą turban ( dastaar ), 2 włosy czeszą drewnianym grzebienie...

10. 3. pobożność   pani księga ( święta księga ) sikhów jest obecna przy narodzinach (w sensie dosłownym). sikhowie uprawiają typowo hinduistyczne  bhakti . nanak powiedział, że boga można czcić jedynie w sercu, nie zaś przy pomocy liturgii , dlatego w sikhizmie nie ma ścisłej liturgii. gurudwara to dom modlitwy ( brama do guru ), brak wizerunków bóstw i świętych, na podwyższeniu ( tacht , tron) spoczywa pani księga . wydaje się, że złota świątynia także nie jest świątynią, tylko domem modlitwy, ale nie jest to do końca jasne. aktywność religijna koncentruje się na czytaniu pani księgi codziennie, osobistym ( sidharan path ), grupowym w domach modlitwy ( gurudwara ), uroczystym, nieprzerwanym, publicznym, "od deski do deski", przynajmniej raz w roku w każdej gminie ( akhand path ). w złotej świątyni księga jest odczytywana bez przerwy dzień i noc przez lektorów zmieniających się co dwie godziny. osobista praktyka czytania księgi polega często na wy...

10. 1 podstawowe informacje, święta księga   sikhizm został założony przez nanaka w xv w. sikhowie żyją głównie w pendżabie, ale także w indiach i diasporze w usa i na terenie imperium brytyjskiego. sikhizm jest religią synkretyczną, jak to zostanie pokazane w tym rozdziale. w sikhizmie przenikają się wzajemnie wątki hinduistyczne, buddyjskie i dźinijskie, występują wątki wspólne z sufizmem. amar das spowodował likwidację systemu warn i dźati i poprawił status kobiet. nanak odrzucił system warn i dźati. sikhowie (oprócz namdhari ) wieżą, że autorytet x guru gobinda singha został w 1709 przelany na świętą księgę. namdhari to odłam sikhów wierzący w satguru ram singha (xii w), a nie w autorytet księgi, nie uznają posagu, wystawnych wesel, noszą białe, ręcznie tkane szaty, turban wiążą poziomo na czole, na szyi noszą wełnianą utkaną malę (108 węzłów). śri guru granth sahib ( pierwotna księga , czcigodna guru , pani księga , pani księga gurów , święta k...